Lịch sử mỹ thuật, lịch sử thiết kế được xem là một trong những môn học quan trọng được áp dụng giảng dạy trong hầu hết các chương trình Đại học của Việt Nam và thế giới nói chung. Nhưng không như nguyên lý thị giác, layout, typography,… đây cũng là môn học ít nhận được sự quan tâm của các sinh viên do nó ít có tính ứng dụng. Riêng đối với những người tự học, khả năng cao đây sẽ là một môn mà các bạn sẵn sàng bỏ qua.

Thế nên hôm nay, hãy cùng iDesign quay lại dòng lịch sử để đi tìm lời giải cho câu hỏi: “Tại sao lịch sử lại quan trọng và nó ứng dụng được gì trong công cuộc thiết kế sáng tạo hiện đại?”

Lịch sử quá khứ và hiện đại

Nếu có biết sơ nét về lịch sử, bạn sẽ dễ thấy choáng ngợp vì sự rộng lớn và đa dạng của nó, bao gồm những sự kiện, phong cách thiết kế, nhân vật, tác phẩm,… Nhưng nếu đem so sánh, thật không quá khi nói rằng số lượng đó chỉ bằng một phần của hiện đại. Hãy thử lướt một vòng Behance, Dribble, Pinterest,… sẽ có hàng trăm, hàng ngàn tác phẩm đặc sắc của những nghệ sĩ hiện đại trên toàn thế giới. Và không chỉ là cách biệt số lượng, nhờ sự phát triển của khoa học máy tính, những sản phẩm hiện đại này đã có cho mình cơ hội vươn xa hơn rất rất nhiều.

Xét về quá khứ, khi nhắc đến những phong trào nghệ thuật, người ta thường mặc định sẽ nghĩ đến một giai đoạn nào đó trong lịch sử, như Art Nouveu với những họa tiết trang trí thiên nhiên cây cỏ nở rộ những năm đầu thế kỉ 20, De Stijl với hình học tối giản và ba gam màu cơ bản năm 1920 , Pop Art với mảng màu sáng chói và những quyển truyện tranh của thập niên 60,… Mỗi phong cách sẽ mang trong nó những nét đặc trưng đại diện cho một tập thể nghệ sĩ, một lí tưởng, một chủ nghĩa nào đó tồn tại trong xã hội đương thời.

Nếu quá khứ đã rối ren như vậy thì quả thực hiện đại còn đa dạng hơn gấp nhiều lần, các họa sĩ, nhà thiết kế tài giỏi luôn mong muốn xây dựng một cái gì đó của riêng mình, gọi là phong cách cá nhân. Mỗi phong cách giờ đây đại diện cho một người nghệ sĩ, nó vừa là điểm nhấn vừa là nét đặc trưng để phân biệt họ so với phần còn lại của thế giới, hằng trăm nghệ sĩ là hằng trăm phong cách khác nhau cùng tồn tại trong một thời điểm. Từ đó mang đến cho thị trường một sự đa dạng vô cùng lớn, nhưng đồng thời đây cũng là thách thức, khó khăn cho những người mới chập chững bước chân vào nghề.

Không có gì là nguyên bản

“Nothing is original”

Austin Kleon

Một phong cách nghệ thuật không phải được tạo nên từ hư không mà nó là sự kết hợp và phát triển của hai hay nhiều những phong cách khác nhau.

Lí do dẫn đến sự phát triển mạnh mẽ của những phong cách cá nhân trong thời kì hiện đại có thể nói là ảnh hưởng trực tiếp từ sự bùng nổ của Internet, mạng xã hội và thông tin đại chúng. Khi mà những rào cản về khoảng cách, quốc gia, ngôn ngữ dần được tháo bỏ, một người ở Việt Nam nhưng vẫn có thể chiêm ngưỡng được tác phẩm của một nghệ sĩ cách xa mình nửa vòng trái đất. Sự va chạm thông tin, “ăn cắp” ý tưởng diễn ra khắp nơi, chỉ cần một chiếc điện thoại cũng đủ cho bạn tiếp cận đến được hàng trăm, hàng ngàn ý tưởng thú vị. Tuy nhiên cũng chính bởi sự đa dạng đó mà dần dần những người không đủ chuyên môn bắt đầu cảm thấy lạc lối trước những lựa chọn mà mình đang có. Sẽ ra sau nếu bạn thiết kế một logo truyền thống kiểu retro cho một doanh nghiệp công nghệ ở Mỹ? Hay sử dụng gam màu pastel cho một hãng thời trang nam thanh lịch?

Giá trị và ứng dụng của việc học lịch sử

Não bộ con người rất dễ đưa ra những quyết định sai lầm nếu có quá nhiều lựa chọn, thay vì lí tính, chúng ta có xu hướng sẽ chọn theo cảm tính và sở thích cá nhân. Khi đó, những kiến thức về lịch sử có vai trò là một bộ lọc thông tin giúp nhà thiết kế có thể loại bỏ những lựa chọn không phù hợp, từ đó cân nhắc để có thể đưa ra quyết định đúng đắn hơn cho sản phẩm của mình.

Để có thể ứng dụng được những giá trị của lịch sử thì bạn cần phải biết về nó trước đã, phải biết về những phong trào của quá khứ, không chỉ là những tác phẩm tiêu biểu mà còn là lí tưởng mà nó theo đuổi, sự hình thành, phát triển, sụp đổ, di sản, kế thừa,…phải biết về những nét văn hóa, đặc điểm riêng của một quốc gia trong từng thời kì khác nhau, như khi nhắc đến Việt Nam thời kì sơ khai sẽ là hình ảnh trống đồng, cồng chiên,… nước Mỹ thời đại công nghiệp sẽ là hình ảnh của những tòa nhà cao tầng, công nhân, nhà máy, phong trào Art Deco,…Bên cạnh đó cũng phải thường xuyên cập nhật những phong cách của thế giới hiện đại, từ đó kết hợp chúng lại để tạo nên những giá trị mới, phù hợp với thời đại nhưng vẫn giữ nguyên được những ý nghĩa nguyên thủy ban đầu.

Phương pháp

Có hai thói quen khiến việc học lịch sử trở nên vô cùng khó khăn đó là học theo số liệu và học từ trên xuống theo trình tự thời gian, nếu số liệu khiến cho lịch sử thay vì là những câu chuyện thú vị trở thành một bản thống kê khô khan máy móc, thì học theo trình tự thời gian khiến chúng ta mệt mỏi khi phải cố gắn nhớ quá nhiều mà chẳng biết khi nào là điểm dừng. Theo kinh nghiệm của mình, học lịch sử cũng như vẽ tranh vậy, hãy đi từ phần bố cục tổng thể trước để nắm rõ những giai đoạn quan trọng, sau đó đánh vào chi tiết những sự kiện nổi bật, các tác phẩm tiêu biểu, những nhà tiên phong và cũng đừng quên đi tìm sự đồng cảm với những con người đã đấu tranh trong từng thời đại của lịch sử.

Một mẹo nhỏ là khi tìm hiểu về những phong trào nghệ thuật, để dễ ghi nhớ hơn, hãy đặt cho nó một cái tên gắn với những tính chất và đặc trưng của nó. Ví như phong trào Dada, sự nổi loạn chống lại nghệ thuật và chiến tranh; Bauhaus, sự kết hợp giữa nghệ thuật và ứng dụng; Memphis, bức phá trong bố cục và màu sắc.

Kết

Lịch sử không chỉ là những gì của quá khứ, nó còn luôn là một phần của hiện tại, như một con người sẽ dễ lạc lối nếu không biết gì về nguồn cội của mình, ai cũng muốn có một phong cách cá nhân, nhưng sẽ không bao giờ thực sự chạm tới được nó nếu không trang bị cho mình những kiến thức về lịch sử. Quả thực học lịch sử rất khó khăn, không phải là việc một sớm một chiều, nhưng cũng đừng nản chí, hãy luôn nỗ lực, luôn cố gắng, không ngừng tìm tòi và học hỏi, rồi đến một ngày chắc chắn bạn sẽ chế ngự được nó.

Bài viết và thiết kế ảnh bìa: Minh Khang