Thế giới nghệ thuật của Trần Hải Minh – Hành trình kiến tạo bản thân như một cá tính nghệ thuật không ngừng đổi mới

Từ ngày 02/07 đến ngày 09/07, hoạ sĩ Trần Hải Minh cùng với Gallery Medium sẽ đồng tổ chức triển lãm cá nhân mang tên “Trần Hải Minh – Ý niệm và Biểu Hiện” tại Bảo Tàng Mỹ Thuật Thành Phố Hồ Chí Minh. Triển lãm “Trần Hải Minh” sẽ trưng bày hơn 60 tác phẩm biểu hiện trừu tượng (Abstract Expressionism) cùng với sự hỗ trợ và tổ chức của Gallery Medium.

Về tác giả

Họa sĩ Trần Hải Minh sinh năm 1962 tại Hà Nội. Sau khi học xong trung cấp mỹ thuật Hà Nội và sau hai năm thực hiện nghĩa vụ quân sự, năm 1987, Trần Hải Minh nhận được học bổng du học Đức. Ông học và tốt nghiệp học viện nghệ thuật Berlin vào năm 1993. Sau khi tốt nghiệp, ông ở lại Đức thêm thời gian nữa, đến năm 1997, mới chính thức về nước ở Sài Gòn.

Giai đoạn họa sĩ học tập và ở lại Đức từ 1987 đến 1997 cũng là khoảng thời gian đặc biệt có ý nghĩa, bởi đây là khoảng thời gian nước Đức “thống nhất” cả trên phương diện chính trị, xã hội và văn hoá. Cả nước Đức hừng hực trong không khí đổi mới. Tinh thần tự do hiện đại và hậu hiện đại (chủ nghĩa) tràn ngập đã mang lại niềm tin mới vào tương lai và giải phóng nhiệt tình sáng tạo nơi mỗi cá nhân sinh sống ở Đức, nhất là với các nhà văn và nghệ sĩ.

Trong môi trường với bối cảnh đó, Trần Hải Minh có cơ hội tiếp xúc với tinh thần nghệ thuật của những Joseph Beuys, Anselm Kiefer, Ernst Wilhelm Nay, Emil Schumacher, AR Penck, Sigmar Polke, Gunther Uecker, Fritz Schwegler…, thêm cả Marchel Duchamp, và Antoni Tapies… Dĩ nhiên, còn nhờ có “căn cơ ngộ tính”, từ đó, đã mở rộng nơi anh một quan niệm khác về đối tượng nghệ thuật (không còn giới hạn trong các quan hệ lịch sử, xã hội), về lý tưởng thẩm mỹ (tự do biểu đạt tinh thần) và hình thành nơi anh một trạng thái sáng tác khác (là hành trình kiến tạo bản thân như một cá tính nghệ thuật không ngừng đổi mới)…

Năm 1995, Trần Hải Minh triển lãm tranh cá nhân lần đầu tiên trong nước tại trường Đại học Mỹ thuật Việt Nam ở Hà Nội. Triển lãm này, được xem là “triển lãm Biểu hiện Trừu tượng đầu tiên” ở Việt Nam, và bởi một hoạ sĩ người Việt. Bối cảnh đang thời “đổi mới” và “mở cửa” ở Việt Nam, là một thuận lợi cho triển lãm này. Trong mắt của một số hoạ sĩ tài danh lúc bấy giờ như Nguyễn Tư Nghiêm, Trần Lưu Hậu – những người nhạy cảm và có cái nhìn nghệ thuật cởi mở, Trần Hải Minh là một nghệ sĩ tiền phong…

Lời bình của Nguyên Hưng

Tôi tiếp xúc, và bắt đầu theo dõi hành trình nghệ thuật Trần Hải Minh từ đầu những năm 2000. Lúc này, anh đã vẽ khác so với giai đoạn còn ở Đức hay lúc mới về nước. Nếu như giai đoạn trước, còn thấy dấu vết của lối tư duy tượng hình nghiêng về hướng Biểu hiện chủ nghĩa (Expressionism) mà hình thức trừu tượng chỉ là trừu tượng hoá (hiểu là giản lược hoá, đơn giản hoá), thì ở giai đoạn này, anh gần như bước hẳn sang lãnh giới của nghệ thuật trừu tượng (Abstract art). Có thể nhận thấy các dấu ấn ảnh hưởng từ Antoni Tapies (ở giai đoạn Art Informel với kỹ thuật Matter Painting…) và Sigmar Polke (với tinh thần Hậu-Hiện đại phá vỡ các chuẩn mực về thể loại cũng như phong cách…) Tôi đặc biệt yêu thích các tác phẩm giai đoạn này của anh, đặc biệt là những bức như “Bình minh màu vàng”, “Đại dương xanh thẳm”. Nó đạt đến sự tinh lọc về hình thức và giàu tính biểu xúc. Chính khi đối diện với những bức tranh này, tôi đã thầm nghĩ, Trần Hải Minh là hoạ sĩ duy nhất ở Việt Nam có được lối tư duy trừu tượng trong hội họa, rồi sẽ còn “đi rất xa”…

Trớ trêu là ngay sau đó, anh rơi vào tình trạng “khủng hoảng”. Hơn mười năm trời, từ 2007, anh gần như “không kết thúc được” bức tranh nào, không vẽ thêm được gì mới…

Hai chữ “khủng hoảng” ở trên, tôi phải bỏ vào ngoặc kép, bởi sẽ còn phải giải mã. Trong suốt khoảng thời gian đó, thỉnh thoảng đến thăm, tôi nghĩ rằng, trong một nền văn hoá mỹ thuật còn loay hoay trong các khuynh hướng Hiện thực và Lãng mạn chủ nghĩa cũ kỹ như ở Việt Nam, Trần Hải Minh đã đi quá xa với lựa chọn nghệ thuật của mình, trở thành lạc điệu, và anh đã rơi vào tình trạng cô đơn cùng cực…!

Bẵng thời gian, cuối năm 2021, tôi nghe tin Trần Hải Minh đã vẽ lại. Vẽ rất nhiều. Và chuẩn bị triển lãm. Với tư cách bạn bè, không riêng gì tôi, tất cả anh em đều rất vui. Ở quan hệ đời thường, vui, bởi Trần Hải Minh đã “hoà giải được với chính mình”. Nhưng trước câu chuyện nghệ thuật, vui hơn, bởi dường như, “qua những khó khăn và cô đơn cùng cực, anh đã ‘hốt nhiên’ khai thông được nguồn năng lượng sáng tạo vốn giàu có ẩn sâu trong mình…”

Cho đến nay, trong vòng chưa tới hai năm, anh đã chuẩn bị cho triển lãm cá nhân lần thứ ba (sẽ khai mạc vào chiều thứ bảy, ngày 1 tháng 7 năm 2023). Cách đây mấy hôm, đến thăm xưởng vẽ, tôi thực sự kinh ngạc trước sức làm việc và sức sáng tạo mạnh mẽ của anh. Cả hàng trăm bức tranh lớn nhỏ mới vẽ và mới mẽ được bày la liệt khắp nơi…

Có thể nói, trong giai đoạn này, Trần Hải Minh là một hoạ sĩ Biểu hiện trừu tượng (Abstract expressionism) ngày càng triệt để, với phong cách riêng. Mỗi bức tranh mới của anh, đều là một “tâm cảnh”- một loại phong cảnh tinh thần – đầy xao động và biến động, với bút pháp mạnh mẽ, lưu loát và biến ảo hiếm thấy…

Trước tranh, số đông người Việt Nam đến giờ, vẫn hay hỏi: “vẽ cái gì vậy?”, hay “ý nghĩa của bức tranh là gì?”

Để tiếp cận nghệ thuật hiện đại, người xem Việt Nam, có lẽ, nên dần làm quen với sự thực, nói như Archibald Macleish: “Bài thơ không nên có nghĩa, nó chỉ hiện hữu” (A poem should not mean. But be.), hay nói như Frank Stella: “Những gì bạn thấy là những gì bạn thấy” (What you see is what you see)…

Tranh Biểu hiện trừu tượng của Trần Hải Minh, là những thực tại tinh thần của “một nhân loại cụ thể”, để thấu cảm, người ta cần phải mở lòng, mà trước hết, cần giải trừ các thành kiến, định kiến về nghệ thuật thường vốn mai phục nơi mình…!

Thông tin sự kiện: Triễn lãm “Trần Hải Minh”
Thời gian tổ chức: 02.07 – 09.07.2023
Thời gian mở cửa: 8:00 AM – 9:00 PM
Vé vào cổng Bảo Tàng Mỹ Thuật TPHCM: 30.000 VND

Người viết bài: Nguyên Hưng