Footage đua xe đạp giúp ta tìm hiểu cách khí hậu biến đổi trong 36 năm
Bông tuyết trút xuống nhóm đua xe đạp đang dính với nhau tại vạch xuất phát trên đường đua Liège-Bastogne-Liège nổi tiếng tại Bỉ, vào một buổi sáng cuối tháng 4, 1980. Tuyết rơi rất dày đặc khiến người đua khó trông rõ đường chạy và nhiệt độ hạ xuống tới mức đóng băng. Nhiều người đua xe đạp bỏ cuộc chỉ trong một giờ đầu. Bảy tiếng sau, người chiến thắng cuối cùng cán vạch đích, nhưng anh ta bị tê cóng nghiêm trọng khiến anh mãi mãi mất đi cảm giác của hai ngón tay.
“Đây là một trong những cuộc đua anh dũng nhất mọi thời đại,” Pieter de Frenne – Người hâm mộ đua xe đạp và cũng là nhà sinh thái học tại đại học Ghent ở Bỉ cho biết.
De Frenne chuyên nghiên cứu phản ứng thực vật trước biến đổi khí hậu, đã lặng yên xem những video clip cũ ghi lại cuộc đua khốc liệt này vào một ngày nọ. Ông chú ý quan sát không chỉ thời tiết khắc nghiệt, mà nhiều cây dọc đường đua đều xơ xác. Trong khi vài năm trước, ông lại thấy cây rợp xanh phía sau người đua.
Ảnh: Culture Trip
Ông nghĩ có thể những video chỉ giữ lại những tập phim kinh điển trong lịch sử đạp xe. Có thể sau những cảnh quay bánh xe xoay tít ấy còn có những kho tàng dữ liệu bí ẩn về sự thay đổi của khí hậu và sinh học trong suốt thời gian qua.
Những loài thực vật đã phản hồi qua nhiều dấu hiệu khi chúng giao mùa từ đông sang xuân như ánh sáng mặt trời và sức nóng. Do trái đất đã và đang dần nóng lên, mùa xuân mà thực vật vẫn hay nhận thức đến sớm hơn dự tính, rồi thực vật cứ thế thuận theo tự nhiên: lá cây nhú ra và những bông hoa ngẩng đầu thẳng tắp sớm hơn trước kia. Tuy nhiên, một trong những thách thức mà những nhà khoa học đối mặt là hiểu rõ tường tận cách phản ứng tinh tế của những loài thực vật trước biến đổi thời tiết và bốn mùa. Và để tháo gỡ vấn đề, họ cần những bản thu cách phản ứng của thực vật đối với biến đổi trong quá khứ.
De Frenne và những đồng nghiệp của ông (Một vài người trong số họ cũng là người hâm mộ đua xe đạp) dựa vào những dữ liệu đồ sộ tìm thấy. Dịch vụ truyền hình quốc gia Bỉ lưu giữ kho dữ liệu video của các cuộc đua sau năm 1929 và những cuộc đua băng qua chính xác cùng các địa điểm mỗi năm vào cùng một ngày. Vì vậy, nhà sinh thái học De Frence và đồng nghiệp có thể xem lướt qua những cảnh quay trong video cũ và tìm thấy cùng một cây mà nhóm đua băng qua vào năm 1980, 1990, 2000 cho đến nay.
Khai thác kho dữ liệu
Nhóm nghiên cứu quyết định tập trung vào những video được quay chất lượng nhất trong 36 năm qua. Họ gửi dữ liệu video đến Lisa Van Langenhove để giám sát 200 giờ trong cuộn băng cũ.
“Khi tôi kể với những người bạn và gia đình rằng rôi đã dành kỳ nghỉ hè xem những cảnh quay đua xe đạp cả ngày, tôi nhận được những phản ứng kỳ lạ,” cô nói. Cô chôn mình trong một căn phòng tối nhỏ trong 5 tuần và bắt đầu xem qua các năm.
Cô chọn ra vài chục cây để theo dõi từ năm này sang năm khác. Cô quan sát để xem liệu rằng những cái cây hóa xơ xác khi những người đua xe chạy qua, hay lá cây sẽ đâm chồi vào mỗi mùa xuân từ 1980 đến nay?
Họ phát hiện sau 1980, những nhành cây hầu như luôn trơ trụi trong ngày đua. Nhưng hiện tại, hầu hết những cây đó luôn ra lá. Trên thực tế, hơn 40 năm, lá cây hầu như đột ngột mọc ra chỉ trong khoảng 2 tuần.
Nới rộng mô hình
Nhà sinh vật học “ngoài cuộc” Josep Peñeulas tại đại học Autònoma de Barcelona phát biểu: “Kết quả hầu như trùng khớp với dữ liệu từ những nhóm nghiên cứu khác quan sát khắp châu Âu. Mỗi lần nhiệt độ môi trường càng ấm lên, lá cây càng sinh trưởng sớm hơn.”
Thực vật bắt đầu thay đổi rõ rệt chu kỳ ra lá của chúng sớm hơn vào những năm 1980 và 1990 khi nhiệt độ toàn cầu tăng lên. Và khi mùa xuân đến sớm hơn qua từng năm, những ảnh hưởng sinh thái cứ thế nối đuôi nhau – đất khô hơn, chim chóc, sâu bọ trở về vùng sinh sản quá muộn, và tất cả hệ sinh thái đều bắt đầu thay đổi.
Những bản thu dài và chi tiết như trên cho thấy cách thực vật đối mặt với những thay đổi trong quá khứ có thể trở nên vô cùng hữu ích đối với nhiều nhà khoa học mong muốn dự đoán cộng đồng thực – động vật có thể biến đổi như thế nào trong tương lai, nhà sinh vật học Mark Vellend tại đại học de Sherbrooke, Quebec cho biết:
“Chúng ta phải biết nắm bắt thời cơ: Chúng ta không thể cố gắng quay ngược thời gian và bắt đầu một cuộc nghiên cứu vào năm 1980,” ông nói – và nhìn lại khoảng thời gian những năm 1980, vẫn chưa ai nhận thức được khí hậu có thể cải biến chóng mặt nhường nào, vì vậy những người nghiên cứu đã không chuyên tâm quan sát những phản ứng của thực vật. Đó cũng là lý do ngày nay nhiều nhà sinh vật học không ngừng tìm kiếm những lối đi sáng tạo để nới rộng kho dữ liệu không ngờ nhằm thu thập thông tin.
Nhà sinh thái học Elizabeth Wolkovich tại đại học British Columbia hy vọng nhóm nghiên cứu tại Bỉ và những nhóm khác dẫn đưa kỹ thuật thu thập dữ liệu này tiến xa hơn. Cô cũng nói thêm, một trong những điều quan trọng nhất cần được lĩnh hội là những loài thực vật phản ứng ra sao trước khi trái đất đã thật sự nóng lên. Những video về cuộc đua được thu sau 1929 (trên nền trắng đen), vì vậy chúng ta vẫn còn cơ hội để dựng lên những thước phim thậm chí trường kỳ hơn.
Tuy nhiên, cô cũng chỉ ra rằng cách tiếp cận này có thể đã được áp dụng ở đâu đó trên thế giới, đặc biệt ở những vùng thưa thớt đã ghi lại những bản thu dài đằng đẵng và tại nhiều khu vực bị tác động nặng nề nhất từ các biến đổi khí hậu như những vùng núi cao hay Bắc cực.
Ảnh: Steephill
Cô mong nhóm nghiên cứu sẽ xem qua cuộc đua Tour de France hay Giro de Italia, hoặc một vài cuộc đua xe đạp khác diễn ra trong môi trường không khí loãng ở nhiều vùng cao nguyên. Mặt khác, nhóm nghiên cứu có thể thu thập dữ liệu đắt giá hơn khi quan sát bối cảnh ở Bắc cực. “Thật không may là chúng ta không có cuộc đua xe đạp nào vào mùa hè được đồng tổ chức tại nơi diễn ra cuộc đua chó kéo xe Iditarod,” cô nói. “ Bởi vì Bắc cực là vùng ấm lên nhanh nhất và chúng ta có ít dữ liệu chính xác từ nơi này.”
Nguồn: National Geographic
Người dịch: Jane
Ảnh bìa: National Geographic
- Những nền văn minh ngoài hành tinh sẽ ứng phó với biến đổi khí hậu thế nào?
- Thế giới đã thay đổi ra sao từ sự kiện Ngày Trái Đất lần đầu tiên
- Tầm nhìn của Paris về Olympics 2024 thân thiện với môi trường
- Chúng ta vừa sống sót qua một tuần nắng nóng kỷ lục trên toàn thế giới
- Nhà kính trồng rau kiểu mới giúp người nông dân Ấn Độ đối phó với biến đổi khí hậu