Margaret Nazon kết hợp những hình ảnh ban sơ với sự diễn giải nghệ thuật, đôi khi cố tình đi lạc khỏi những màu sắc được kính viễn vọng không gian Hubble chụp lại để hướng tới sự kết hợp yêu thích của riêng mình: xanh lam và vàng, những màu sắc khiến bà liên tưởng tới niềm hạnh phúc và sắc đẹp.

Margaret Nazon lớn lên gần Tsiigehtchic (nằm ở ngã ba sông Mackenzie và Bắc Cực), một khu định cư của người Gwich’in ở phía tây bắc của Canada. Trong phần lớn thời gian của năm, bà và gia đình thường đi săn, câu cá và sống trong các lều trại theo mùa, trở về chòi gỗ Tsiigehtchic của họ mỗi lần một tuần (một lần vào khoảng Giáng sinh và một lần vào mùa hè).

Trong cộng đồng của mình, bà thường xem các chị và mẹ của những người bạn khâu hạt cườm thành các thiết kế hoa trên vải nhung, vải dạ và da nai sau một ngày mệt nhọc. Theo lời mời của họ, Margaret bắt đầu học cách trang trí vòng tay, băng đô và giày mocassin. Nhưng khi ấy, bà không có niềm yêu thích đặc biệt với việc kết cườm.

Những người phụ nữ trong cộng đồng dạy bà rằng hoa và họa tiết hình học là những lựa chọn phù hợp duy nhất cho đối tượng thể hiện. Họ xác định sự kết hợp màu nào có thể chấp nhận được: lá phải được vẽ phác thảo với các hàng hạt màu xanh lá cây đậm và lấp thành tranh bằng màu xanh lá cây nhạt; vàng và đen là lựa chọn duy nhất cho các trung tâm hoa. Cô nhớ những người thợ có kinh nghiệm đã yêu cầu học trò của họ phải xé tác phẩm tự tay làm và thực hiện lại tác phẩm nào không đạt tiêu chuẩn về sự gọn gàng và chính xác đã được chỉ dạy. Sự nghiêm khắc này có thể xuất phát từ những quy tắc áp dụng khi sống và đi lại giữa tự nhiên: “Khi bạn ở ngoài đất liền,” Nazon nói, “bạn phải tuân theo truyền thống, nếu không bạn có thể bị lạc hoặc chết đói, bất cứ điều gì cũng có thể xảy ra.”

Ngoài những giờ học với nhóm phụ nữ lớn tuổi trong cộng đồng, Nazon còn phát triển một niềm đam mê khác. Vị linh mục địa phương, Jean Colas, đã dạy cô và những đứa trẻ khác về các chòm sao trên bầu trời. Ở nơi mà mùa đông kéo theo những đêm dài như nơi bà ở, bầu trời trở nên đặc biệt sống động.

Nhưng phải đến khi Nazon ở tuổi sáu mươi, tình yêu dành cho thiên văn học mới xuất hiện trong tác phẩm của bà.

Margaret Nazon nhớ lại cái ngày, hơn một thập kỷ trước, khi chồng là Bob Mumford cho bà xem một số hình ảnh của Kính viễn vọng không gian Hubble trên mạng. Tinh vân xoáy, các cụm sao và các thiên hà gợi cho Mumford về những hạt cườm. Nazon đồng ý với điều này, bà đặc biệt bị thu hút bởi những vòng xoáy sắc màu và hình dáng như mắt của Tinh vân Mắt mèo (Cat’s Eye Nebula). Bằng truyền thống đặc trưng trong trải nghiệm kết cườm, người phụ nữ này đã cố gắng tạo ra một bản sao chính xác của hình ảnh mà bản thân nhìn thấy. Điều này khiến Nazon sau đó phải thất vọng, và cuối cùng bà đành tháo bỏ tác phẩm vừa hoàn thành của mình.

Tuy nhiên, khi được đọc chi tiết hơn về các hiện tượng chụp bởi kính thiên văn Hubble, Nazon đã biết được rằng nhiều hiện tượng, bao gồm cả Tinh vân Mắt mèo, được cấu tạo từ khí và các hạt chuyển động khác. Điều này có nghĩa là màu sắc và hình dạng được chụp đã thay đổi ít nhiều kể từ khi đến lượt bà nhìn thấy chúng. Nhận thức đó – theo bà – đã giải phóng bản thân để “hết mình” với các thiết kế về sau.

“Nếu tôi đi sai một đường khâu, vậy thì sao chứ? Tôi không phải là người cầu toàn. Tôi không quan tâm nếu màu này không khớp với màu kia. Chỉ cần nó trông ổn với chính mình là được.”

Margaret Nazon bắt đầu kết hợp các hạt cườm bằng gỗ và kim loại, hạt hình cầu và hạt hình ống, đốt sống cá, các mảnh gỗ và đá vào tác phẩm của mình. Các cửa hàng tiết kiệm (thriftstore) cung cấp những món đồ bất ngờ như vỏ sò và thủy tinh. Một phần của nhung hươu đã trở thành trung tâm của tác phẩm về dải Ngân Hà.

Nazon cũng từng giải thích rằng, do đã nghỉ hưu nên bà có thể dành một phần thời gian đáng kể để xâu chuỗi hạt và thường dậy lúc bốn giờ rưỡi sáng để bắt đầu làm việc.

Bà thường làm việc cả ngày, chỉ nghỉ giải lao ngắn giữa các lần làm việc, xâu chuỗi theo âm thanh của nhạc cổ điển và nhạc jazz – nhất là những bài ca của Billie Holiday. Một trong những tác phẩm tốn nhiều công sức nhất của Nazon là một bộ ba tác phẩm về Thiên hà Tiên nữ (Andromeda Galaxy), thứ đã khiến bà mất khoảng 200 giờ để thực hiện.

Margaret Nazon có kế hoạch tiếp tục thử nghiệm, bao gồm cả việc tạo ra những tác phẩm trừu tượng từ việc xâu hạt cùng kỹ năng may để tạo ra những bộ quần áo được trang trí tỉ mỉ.

Các tác phẩm của bà gần đây nhất đã được trưng bày tại bảo tàng Glenbow (Canada) trong một buổi triển lãm nhóm mang tên Cosmos và triển lãm A Beaded Universe tại Prince of Wales Northern Heritage Centre.

Tổng hợp & biên tập: Lệ Lin