Nội dung được biên tập từ bài viết của anh Đỗ Viết Tuấn trên trang Facebook cá nhân ngày 12.04.2023.

Những ngày qua, cộng đồng mỹ thuật Việt Nam vô cùng xôn xao với những tranh cãi liên quan đến Hubert. Cụ thể nhân vật chính trong vụ việc này là Jean Francois Hubert, khi ông có những cáo buộc “bị gọi là vô căn cứ”, ảnh hưởng đến một tập thể cá nhân đang hoạt động trong lĩnh vực mỹ thuật Việt Nam. Trong đó, anh Đỗ Viết Tuấn – một trong những nạn nhân của vụ việc này đã bị vô cớ tấn công, vu khống và gọi với cái tên “vô sản khố rách” – khi không hề có bằng chứng.

Trước những cáo buộc của Hubert, đông đảo thành viên trong cộng đồng nghệ thuật trong và ngoài nước đã cùng lên tiếng ủng hộ anh Đỗ Viết Tuấn, cùng chỉ ra những phi vụ và tiền sử khác của Jean Francois Hubert và những người được xem là liên quan đến những lùm xùm của Hubert. Qua đây, anh Tuấn và mọi người càng hiểu rõ, hoạt động của Hubert không đơn lẻ mà theo một mạng lưới dây chuyền.

Anh Tuấn cũng công bố công khai để cộng đồng được rõ thêm và mường tượng được một phần nào về mạng lưới này. Theo anh Tuấn, việc này một lần nữa là bảo vệ cho lòng tự trọng của anh và nhằm đưa sự việc này đi đến cùng để đòi lại công bằng.

Để tồn tại ngần ấy thập kỷ trong cộng đồng nghệ thuật Việt Nam, Jean Francois Hubert không hoạt động một mình – điều này trong giới mỹ thuật, đồ cổ nhiều người cũng nắm rõ. Nhưng mạng lưới và lý lịch của những người tiếp tay cho Hubert trông như thế nào? Một nhân vật quan tâm đến câu chuyện này –  anh Cao Quốc Huy – đã đồ họa hóa những thông tin liên quan đến vụ việc để những người quan tâm dễ hiểu. Theo anh Tuấn, tất cả những dữ kiện này đều được thu thập từ chính trang cá nhân của các nhân vật được nêu tên và từ các nguồn tin độc lập chính thống, đều có căn cứ, chứng cứ, nhân chứng hiện hữu.

Ở tâm điểm đồ thị là Jean Francois Hubert, nhân vật có liên quan đến tất cả những nhân vật còn lại. Nắm danh sách khách hàng của Sotheby’s / Christie’s trong gần hai thập niên,  Hubert đóng vai trò cố vấn tìm nguồn hàng/giải quyết hàng tồn cho 3 phòng tranh liên đới. Ba phòng tranh đó bao gồm: Biệt phủ Bội Trân ở Huế (tiền thân là Bội Trân Gallery (Hà Nội, những năm 90s), Minh Châu Gallery (Hà Nội, những năm 2000s), ART AGENDA ở Singapore, và Lụa Là Gallery ở Sài Gòn.

Anh Tuấn cũng chỉ định, các nhân vật trong 3 phòng tranh này có mối liên quan mật thiết với nhau, đều có lý lịch mờ ám và tiểu sử không mấy hay ho. Cụ thể:

JEAN FRANCOIS HUBERT

– 2005: Tác giả của cuốn “The Art of Champa”, trong đó, 100% tượng là đồ giả được đạo nhái lại từ bảo tàng Chăm tại Đà Nẵng và các bảo tàng khác. Có những bức tượng tự chế, tự sáng tác, và gán ghép là đồ cổ. Theo anh Tuấn: “Tượng đá Chăm của Hubert gần như một màu đá duy nhất, đục đẽo từ một lò, phôi đá đều cùng từ một mỏ mà ra. Làm xong ném xuống biển cho hào bám vào để giả vết thời gian. Tôi  tự hỏi, đồ trên cạn mà có hào bám thì cớ làm sao? Phải chăng Hubert đang sử dụng cách làm giả của những lái buôn đồ gốm “Đồ gốm vớt biển?”. Hubert làm đồ giả cổ nhiều tới mức còn không biết tên tượng được làm giả cổ là gì mà phải viết đại, viết chung chung. Tôi sẽ có hẳn một bài viết về tất cả các đồ CHĂM giả cổ trong sách của Hubert trong bài tới.”

Theo anh Tuấn, công thức chung của Hubert để có thể lừa người mua lẫn thâu tóm tâm lý lần lượt từ việc: Làm đồ giả, tự bịa đặt, tự chế, tự đặt tên, tự mình viết sách nghiên cứu và đưa những hình ảnh đồ được làm giả đó vào sách (dù Hubert không hề có một kiến thức chuyên về đồ cổ lẫn tranh của Việt Nam), lợi dụng uy tín cố vấn các sàn đấu giá lớn, đưa đồ cổ lên sàn đấu bán lại cho người Việt. Một số đồ Chăm giả của Hubert còn bị nghi vấn trong đợt đấu giá Asian 20th Century Art (Day Sale) nhà Christies nhân kỷ niệm Nhân Dịp Kỷ Niệm 30 Năm Christie’s Châu Á & 250 Năm Christie’s Ra Đời diễn ra vào ngày 29/05/2016.

– 2016: Làm giả 17 bức tranh trở về từ châu Âu; Photoshop bằng chứng; bị New York Times đưa tin cùng nhiều báo khác, bạn đọc quan tâm có thể đọc lại bài viết trước của anh Tuấn, hoặc tìm trên Google với từ khóa “Jean-François Hubert tranh giả”, “Tranh giả trở về từ Châu Âu” hoặc nhấn vào hashtag #HubertFake.

– 2019:  Hubert Bị Nghiệp đoàn Chuyên gia Pháp (CNE) tước danh hiệu, xóa khỏi danh sách. Thông tin được chứng thực trong cuốn sách “Song hành cùng nghệ thuật” của tác giả Đào Mai Trang do NXB Thế Giới phát hành năm 2020.

– Đầu năm 2023: Bị Christie’s ngưng hợp đồng. Sau khi bị đuổi việc, Hubert viết bài blog vu khống hơn 10 người với sự tiếp tay dịch sang tiếng Việt của Thục Đoan.

BIỆT PHỦ BỘI TRÂN (HUẾ) 

Biệt phủ Bội Trân, tiền thân là Bội Trân Gallery (Hà Nội, những năm 90s), Minh Châu Gallery (Hà Nội, những năm 2000s), rồi tới Biệt phủ Bội Trân (Huế) là bây giờ.

BỘI TRÂN (CHỦ BIỆT PHỦ)

– Hay bị nhầm với sử gia nghệ thuật quá cố Beattie  Bội Trân-Huỳnh (1957-2012).

– Người mẫu cũ của hoạ sĩ Nguyễn Trung. Người này cũng được cáo buộc 30 năm nhái hoặc vẽ giống phong cách Nguyễn Trung. Có thể xem những bức tranh “Thiếu Nữ” của Bội Trân với họa sĩ Nguyễn Trung. 

Với những nhà sưu tầm mới, những người mới chơi tranh nếu không có kiến thức, sự tìm hiểu hay tư vấn từ những người có chuyên môn, có sự uy tín, đạo đức thì việc để phân biệt được đâu là tranh của Nguyễn Trung, đâu là tranh của Bội Trân quả thật cực kỳ khó và không biết TRANH CỦA AI BẮT CHƯỚC AI?

LÊ MINH CHÂU (CON RUỘT)

– Giám đốc Biệt phủ Bội Trân.

– Quản lý cũ của Minh Châu Gallery. “Đối tác” cũ của Hà Thúc Cần, người bị nghi đứng sau nguồn của “17 bức tranh trở về từ châu Âu”. Theo bài viết Có hay không phi vụ “rửa tranh”? đăng trên báo Người lao động ngày 20/7/2016. Nói về vụ 17 bức tranh giả. Nhà phê bình mỹ thuật Bùi Như Hương thốt lên cay đắng: “Theo các họa sĩ, ông Hà Thúc Cần là người chơi đồ cổ, từng về Việt Nam xin tranh, mua tranh mang ra nước ngoài, trong đó có nhiều tranh giả. Những bức tranh giả được buôn đi bán lại lòng vòng. Mỗi lần như vậy là có người thu lợi. Sau cùng, vì chúng là giả nên lại bị “hắt” trở lại Việt Nam. Người Việt Nam tự làm hàng giả của chính mình. Người nước ngoài chỉ giúp sức, cộng tác ở cái khâu ‘chứng nhận hộ’, quảng cáo, bán hàng hộ. Vậy là nỗi nhục lại quay trở về Việt Nam. Thật ê chề”.

(Link bài báo tại đây và tại đây)

Vì sao lại là “rửa tranh”? – Hãy hiểu nôm na giống như rửa tiền, tiền bẩn cần phải có cách hợp thức hóa thành tiền sạch qua các cách đầu tư hoặc tìm nơi trú ngụ mới, với tranh (nghi) giả, tranh bẩn, việc “rửa tranh” hay nhất và nếu trót lọt trưng bày thành công ở nơi có uy tín như Bảo tàng Mỹ thuật TP.HCM thì những bức tranh (nghi) giả sẽ nghiễm nhiên trở thành tranh thật. Vì đó là các cơ quan chính thống, uy tín, tranh trưng ở những địa điểm như vậy được hiểu như một sự công nhận minh bạch cho tranh thật.

Hãy tưởng tượng một bức tranh giả được đấu từ sàn đấu giá lớn về, có chuyên gia thẩm định, được treo trong bảo tàng đại diện cho một nền mỹ thuật chính thống thì bức tranh đó có nguồn gốc uy tín tới cỡ nào? 

TRẦN ĐÌNH THỤC ĐOAN (CHÁU GÁI/CON NUÔI)

– Phó Giám đốc Biệt phủ Bội Trân.

– Cựu dịch giả tại Art Agenda, SEA do Wang Zineng thành lập.

– Tự xưng là Cố vấn & Dịch giả cho Christie’s.

– Mở “Vietnamese Art Archive” (hay bị nhầm với 2 dự án khác giống tên)

– 2023: Dịch và phát tán bài vu khống của JFH. Từ Facebook cá nhân, Website cá nhân, Istagram, Linkedin.

Hỗ trợ quảng bá triển lãm và bán tranh cho Lụa Là Gallery trên chính website của mình và chia sẻ sự kiện lên trang linkedin của mình và Jean Francois Hubert.

Bài dịch và phát tán của Thục Đoan: https://bit.ly/3KerXjF

Hỗ trợ quảng bá triển lãm và bán tranh cho Lụa Là Gallery trên chính website của mình và chia sẻ sự kiện lên trang linkedin của mình và Jean Francois Hubert.

ART AGENDA, SEA GALLERY (SINGAPORE)

WANG ZINENG (ĐỐI TÁC, CỘNG SỰ)

– 2011-2016: Nhân viên cũ của Christie’s; làm việc mật thiết với Jean Francois Hubert. Chính hai người này đứng ra khởi xướng buổi đấu giá Asian 20th Century Art (Day Sale) nhà Christies nhân kỷ niệm Nhân Dịp Kỷ Niệm 30 Năm Christie’s Châu Á & 250 Năm Christie’s Ra Đời diễn ra vào ngày 29/05/2016. Jean Francois Hubert viết nội dung cho catalouge đấu giá và Thục Đoan dịch sang tiếng Việt. Đây cũng là phiên đấu giá có sự xuất hiện của đồ giả cổ Chăm Pa từng xuất hiện trong sách của Jean Francois Hubert và cũng là phiên đấu giá hợp thức hóa tranh Bội Trân lên sàn Christies sau khi đã từng bỏ lên sàn Sotheby’s năm 2008.

– 2016: New York Times đưa tin Zineng giúp Jean Francois Hubert thẩm định số tranh trong “17 bức tranh trở về từ châu Âu”; Phải nghỉ việc sau đó.

– 2016: Mở phòng tranh Art Agenda, SEA. Thục Đoan bắt đầu cộng tác làm dịch giả viết bài tại đây.

– 2019: Làm việc cho sàn đấu giá Bonhams; đưa tranh Bội Trân hợp thức hóa lên sàn đấu giá. Sau đó thôi việc và bị Bonhams khởi kiện (lý do không tiết lộ).

– Chồng của chủ trang web đưa tin nghệ thuật Art & Market tại Singapore.

LỤA LÀ GALLERY

BẢO NAM (ĐỐI TÁC, CỘNG SỰ)

– Chủ Lụa Là Gallery.

– Giám đốc Sáng tạo của “Gái Già Lắm Chiêu 5” (2021) (Chưa được xác minh thông tin này); Xuất hiện trong phân cảnh đấu giá đồ nhái mở đầu phim.

– 2016: Mở Peony Home bán đồ & tranh decor

– 2021: Triển lãm “Plus by Bảo Nam” đạo nhái ít nhất 8 nghệ sỹ quốc tế; phải xin lỗi công khai trên báo. Vụ việc đã có rất nhiều báo chí đưa tin lẫn cộng đồng mạng chia sẻ.

– 2023: Mở Lụa Là Gallery, bán tranh và đồ cổ.

– Hiện tại đang đại diện bán tranh cho Bội Trân và nhiều tranh khác, được Thục Đoan và Hubert thay nhau quảng bá trên trang web cá nhân và được anh Tuấn đặt nghi vấn về nguồn gốc các bức tranh ở đây.

Theo anh Tuấn: “Chính vì nền nghệ thuật của ta chưa có một chế tài nào cho những kẻ tội đồ như vậy, nên trách nhiệm lên tiếng chỉ có thể nằm ở mỗi người chúng ta.”

Anh cũng nhấn mạnh, nếu Hubert và Thục Đoan vẫn chưa chịu xóa bài viết, công khai lên tiếng xin lỗi anh lẫn các cộng sự của anh, thì các bài viết này sẽ không dừng lại ở những nội dung trên, hiện hữu không chỉ ở VIỆT NAM mà sẽ còn ra QUỐC TẾ.