Một bài thánh ca giao hưởng cho hành tinh kỳ diệu dưới nước của chúng ta.

Nhà sinh vật học và tác giả người Anh William Saville-Kent (10/7/1845 – 11/10/1908) đã vượt qua bóng tối quá khứ của bản thân bằng vẻ sống động, độc tôn của những rạn san hô và quần thể sinh vật đặc sắc của chúng.

Đến cuối tuổi thiếu niên, William đã sống sót sau những điều tưởng chừng chết đi sống lại. Là con út trong gia đình có 10 người con, ông mất mẹ lúc lên 7. Khi bà đang hấp hối, người cha vô đạo đức của ông đã ngoại tình với bảo mẫu của con mình (cũng là mẹ kế của ông sau này). Thế là gia đình có thêm ba người con. Sau đó, ngay trước sinh nhật 20 của William, người anh em cùng cha khác mẹ của ông đột nhiên biến mất khỏi phòng ngủ vào giữa đêm. Người ta tìm thấy thi thể cậu bị hủy hoại bởi nhiều vết dao đâm trong tầng hầm nhà bà ngoại. Người bảo mẫu mà cha William đã ngoại tình – bị bắt giữ lần đầu, sau đó được thả ra. Sự nghi ngờ chuyển hướng sang em gái Constance 16 tuổi của William. Cô đã bị giam giữ nhưng rồi được thả ra vì sức ép của dư luận. Scotland Yard – một thám tử bị ám ảnh bởi vụ án này đã truy tố cô về tội giết người 5 năm sau đó, cuối cùng cô cũng thú tội và làm chấn động cả nước. Cuối cùng Constance bị kết án 20 năm tù, nhưng nhiều người không tin vào lời thú tội. Ông nghi ngờ người cha xấu tính lươn lẹo vốn chưa bao giờ bị điều tra.

Những mất mát, bạo lực và hổ thẹn mà William đã trải qua khi còn quá trẻ đã làm ông bị sang chấn tâm lý. Ông đành nương tựa vào thế giới khoa học công tâm và trở thành học trò của T. H. Huxley –  nhà giải phẫu học, sinh vật học vĩ đại, người đã đặt ra thuyết bất khả tri và mạnh dạn bảo vệ những ý tưởng tiến hóa của Darwin trước làn sóng phản động của phe đối lập một thập kỷ trước đó.

Sau khi hoàn thành nghiên cứu của mình, Saville-Kent được chỉ định làm người quản lý san hô ở khoa Lịch sử tự nhiên của Bảo tàng Anh. Tại đây ông đã bị mê hoặc với những sinh vật lạ lùng, khó hiểu nhưng vô cùng xinh đẹp; đồng thời ông cũng phát chán với công việc bảo tàng và khao khát được nghiên cứu, đóng góp kiến thức ngày một nhiều về những tuyệt tác sống này.

Năm 25 tuổi, ông giành được một khoản trợ cấp từ Hiệp hội Hoàng gia để dẫn đầu một cuộc khảo sát nạo vét ngoài khơi Bồ Đào Nha nhằm biến đổi các mẫu vật bảo tàng tĩnh lặng vô hồn thành thế giới đại dương sống động. Trong thập kỷ tiếp theo, ông phụ trách nhiều bể thủy sinh khác nhau, nhưng trí tưởng tượng của ông tiếp tục vươn tới những vùng biển bao la ngoài khơi.

Khi Saville-Kent bước sang tuổi bốn mươi, người dẫn dắt cũ của William, ông T.H. Huxley – lúc bấy giờ đã nhà khoa học nổi bật nhất của Anh (sau cái chết của Darwin một năm trước) – đã đề nghị ông làm thanh tra ngành thủy sản ở Tasmania. Saville-Kent bỏ lại bóng ma tuổi trẻ của mình ở lại nước Anh để đến với vùng biển rộng mở ở Nam Thái Bình Dương, với thế giới đại dương thần tiên đầy mê hoặc và sống động của các loại san hô có hình thù kỳ lạ, cá da trơn, hải quỳ, nhuyễn thể, những sinh vật mà ông đã kinh ngạc khi nhìn thấy ở bảo tàng dù chỉ là những mẫu vật đã chết, rời rạc hoặc bị tách biệt, là những sinh vật mà ông chưa bao giờ tưởng tượng ra.

Với quyết tâm khiến cộng đồng nhận thức và sững sờ trước hệ sinh thái khác biệt này – một hệ sinh thái mà trong hàng thế kỷ đã bị đe dọa nghiêm trọng bởi hành động của con người đến nỗi không thể tồn tại thêm qua một thế kỷ khác – ông đã viết ra cuốn sách khoa học nổi tiếng đầu tiên về thế giới dưới nước độc nhất này. Vào năm 1893, vài năm trước khi nhà hải dương học người Đức xuất bản cuốn bách khoa toàn thư đầu tiên được minh họa tuyệt đẹp về loài động vật thân mềm dưới biển sâu, Saville-Kent đã xuất bản The Great Barrier Reef: Its Products and Potentialities – một cuốn bách khoa toàn thư tiên phong về hệ sinh thái mỏng manh và mê hoặc bậc nhất của Trái Đất, được minh họa bằng một số bức ảnh đen trắng của Saville-Kent và một số mẫu in thạch bản màu tuyệt đẹp của hai nghệ sĩ Couchman và Riddle dựa trên ảnh màu nước nguyên bản của Saville-Kent. Rốt cuộc, đây là thời kỳ hoàng kim khi các nhà khoa học cũng được đào tạo thành nghệ sĩ, cho phép họ áp dụng những cải tiến nghệ thuật lên các khám phá của riêng mình, từ đó sáng tạo ra một kỷ nguyên mới.

Người dịch: Long Hwarang
Nguồn: brainpickings.org