“Us” là tác phẩm điện ảnh khai thác tốt những gì từ quá khứ và phá bỏ những chuẩn mực mà người khác chưa hề dám thực hiện.

“Thượng đế từng ban: ‘Ta sẽ kéo cuồng phong và thảm họa đến để họ không thể nào thoát được. Dù có khóc than thì ta cũng không đoái hoài lắng nghe.'” – Jeremiah 11:11.

Trong tác phẩm tài liệu “Room 237,” của Rodney Ascher, 4 nhà thuyết học đã cố gắng tìm cách giải thích ẩn ý trong bộ phim “The Shining” của Stanley Kubrick. Việc phân tích nội dung của một bộ phim có thể dựa vào thực tế hoặc những điều kì lạ. Một giả thuyết dựa trên thực tế cho rằng “The Shining” là cách mà Kubrick thổ lộ việc mình đặt chân lên mặt trăng là giả, thể hiện qua chi tiết mê cung với những bờ tường ngăn cách. Số còn lại cho rằng bộ phim năm 1980 này gián tiếp đề cập đến chủ đề diệt chủng Mỹ hoặc nạn thảm sát hàng loạt.

Tương tự như “The Shining”, có rất nhiều cách để phân tích và hiểu nội dung của tuyệt tác phim kinh dị “Us” của Jordan Peele. Mỗi hình ảnh đóng vai trò như một tín hiệu cho những gì sắp sửa diễn ra hoặc hỗ trợ cho cốt phim chính về một gia đình đang gặp nguy hiểm. Những bộ phim mà Peele đạo diễn, viết kịch bản và sản xuất đều khiến khán giả hài lòng dưới góc nhìn đa chiều, mỗi lần xem bạn sẽ phát hiện điều gì đó mà mình đã bỏ lỡ.

“Us” đặt bối cảnh của năm 1986 với một cô gái trẻ và gia đình dạo quanh đại lộ Santa Cruz vào ban đêm. Cô đã tách ra và bước đi trên một bãi biển trống vắng để ngắm nhìn từng đợt sét xuất hiện. Cô phát hiện điều gì đó thú vị ở dưới bến tàu, sau đó lại bước vào một căn phòng đầy gương bỏ hoang và phát hiện ra một thứ vô cùng ghê rợn là bản sao của cô. Bộ phim quay lại khung cảnh thực tại, với Janelle Monae và chiếc radio cùng gia đình Wilson đang tận hưởng kì nghỉ. Cô gái nhỏ năm nào giờ đã trở thành một người mẹ, Adelaide (Lupita Nyong’o thủ vai). Cô vẫn luôn lo sợ về kí ức tăm tối năm ấy ở bờ biển Santa Cruz. Chồng của cô, Gabe (Winston Duke), nghĩ rằng cô phản ứng hơi thái quá, đồng thời xoa dịu cô để họ có thể cùng nhau đưa hai đứa con Zora (do Shahadi Wright Joseph đóng) và Jason (Evan Alex) đến biển chơi và gặp lại những người bạn xưa, gia đình The Tylers (Elisabeth Moss và Tim Heidecker) cùng hai cô con gái sinh đôi. Sau một loạt những sự tình cờ ghê rợn và lạ lùng, cả gia đình trở về nhà để nghỉ ngơi thì bị chặn đầu bởi một nhóm người quái lạ: những bản sao của các thành viên trong gia đình.

Điều khiến phim “Us” thú vị một phần nằm ở cách mà bạn phân tích và thấu hiểu ý nghĩa của tất cả các chi tiết và hình ảnh. Dĩ nhiên bộ phim sẽ khiến cho khán giả phải suy ngẫm khá nhiều khi kết thúc. Trong tác phẩm, những câu nói kinh thánh của Jeremiah 11:11 Bible xuất hiện hai lần trước các phân cảnh mấu chốt, gợi liên tưởng đến sự so sánh giữa thiên đường và địa ngục. Có lẽ chiếc áo sơ mi “Jaws” của Jason làm người ta liên tưởng đến chiếc sweater mà nhân vật cậu con trai đã mặc trong phim “The Shining” hoặc nó có thể là chi tiết báo hiệu về những nguy hiểm ngoài biển khơi trong bộ phim. Ở các phân cảnh hồi tưởng những năm 80, khi Adelaide thời còn trẻ bước vào thế giới bí ẩn, một chi tiết chứng tỏ cô được chào đón là hình ảnh một người Mỹ bản xứ với chiếc mũ trang trí trên đầu phía trên cái tên “Shaman Vision Quest.” Khi gia đình trở lại bãi biển, các chi tiết được thay thế bởi những chiếc máy tính trình chiếu các quảng cáo “Merlin’s Enchanted Forest,” một tín hiệu che dấu đi sự phân biệt chủng tộc và nỗi khiếp sợ ẩn dấu bên trong.

Tương tự với những gì đã làm trong bộ phim “Get Out”, Peele đã thể hiện rất rõ những gì mà ông đã học được từ trước. Dường như thời điểm này mọi thứ chưa được thống nhất bởi tôi đã có chia sẻ với những người đã xem qua bộ phim, chúng tôi tập trung vào những tựa đề phim thu hút. “The Shining” có vẻ đã bị “Us” đánh bại, ví dụ như cảnh gia đình Wilson đang băng qua khu rừng trên đồi để chuẩn bị đến nơi tận hưởng kì nghỉ. Điều này cũng tương tự như như cảnh gia đình Torrance trên đường đi đến khách sạn Overlook. Ngoài ra bộ phim còn giúp người xem liên tưởng đến cặp sinh đôi trong “The Shining”, một sự tương đồng về kiến trúc và phim ảnh trong một cú máy, Nyong’o sạc chiếc camera với một vũ khí giống như cảnh Jack Nicholson kéo lê chiếc rìu trong một cuộc rượt đuổi. Tuy nhiên, “Us” không chỉ là một bộ phim kinh dị đơn thuần. Peele cũng cho thấy dáng dấp của Brian De Palma với cảnh quay tách rời cho nhân vật Adelaide và bản sao của cô lần đầu tiên trong bộ phim. Khán giả cũng có thể thấy được sự ảnh hưởng của bộ phim “Black Swan” của Darren Aronofsky với phân cảnh ghép đôi giữa điệu nhảy ballet và cảnh đánh nhau trông như hai người đang nhảy múa.

Thể loại phim kinh dị vừa ghê rợn đan xen chút vui tươi này lại tạo nên tiếng vang bởi Peele không chỉ biết cách kể câu chuyện một cách khéo léo mà còn có khả năng quy tụ dàn diễn viên xuất sắc đảm nhiệm hai vai trò của từng nhân vật. Wilson là kiểu mẫu một gia đình toàn người dân nước Mỹ: một gia đình 4 người trong tầng lớp trung lưu, bậc cha mẹ được giáo dục tốt (Gabe mặc chiếc áo sweater của trường Đại học Howard) với 2 đứa con. Bản sao của họ nhìn có vẻ giống họ ở một vài điểm, tuy nhiên lối sống của cả hai lại trái ngược nhau. Đây là kiểu tình tiết gây nhức nhối nhất từng thấy trong những bộ phim gần đây. Đối với các diễn viên, đó là cơ hội để họ nhập vai vào một phiên bản bình thường và bản sao quái ác. Trong phim “Us”, Duke đã cho thấy sự hài hước của mình với hình tượng người cha luôn làm bẽ mặt những đứa con của mình nhưng bản sao của anh là phiên bản đầy bạo lực. Nếu Nyong’o không chiếm được sự thu hút bởi khả năng diễn xuất của mình thì tôi sẽ rất thất vọng. Với Adelaide, cô rất sợ sệt, luôn muốn lưu giữ lại những kí ức đáng sợ ở bãi biển nhưng lại thể hiện rằng mình rất dũng cảm khi ở cùng gia đình. Để đảm nhiệm bản sao trái ngược, Nyong’o đã thể hiện những bước di chuyển đầy tự tin và uyển chuyển khi bước đến ngôi nhà với cây kéo. Bản sao có đôi mắt rất to và luôn tìm tòi cách mới lạ để khủng bố gia đình này. Cô thì thầm với giọng nói đầy nham hiểm khiến người khác nghe thôi là chỉ muốn chạy đi thật xa.

Một cốt truyện tốt và dàn diễn viên tuyệt vời cần đến một đội ngũ làm phim và hỗ trợ nhiệt tình để mang đến một tác phẩm thành công, và “Us” chính là như thế. Hình ảnh một gia đình bản sao kì lạ đứng ngay đường chính thường cũng chẳng đáng sợ gì nhưng khi đặt vào khung cảnh trời tối, họ đứng đó không hiện rõ khuôn mặt và 4 người hiện hữu bất ngờ ở vị trí cao hơn tựa như ác quỷ đang bay từ trên xuống. Thiết kế trang phục của Kym Barrett cho gia đình bản sao là bộ đồ màu đỏ trông thật hung ác, đồng thời dành cho gia đình Wilson trang phục bình thường và thoải mái. Michael Abels, người soạn nhạc cho tác phẩm “Get Out,” kết hợp với đội ngũ âm thanh đã tạo nên một tác phẩm thật sự thót tim.

Jordan Peele không phải là thế hệ kế tiếp của Kubrick, M. Night Shyamalan, Alfred Hitchcock hay Steven Spielberg. Ông là phiên bản của chính mình với góc nhìn tổng hợp của hài kịch, kinh dị và xã hội. Ông có phong cách thể hiện hình ảnh tươi sáng, vui vẻ và tươi tắn. Peele đã vận dụng ngôn ngữ điện ảnh hơi khác biệt so với Kubrick, linh hoạt hơn trong việc thay đổi tình tiết xuyên suốt bộ phim so với Shyamalan. Đồng thời ông cũng sử dụng các chi tiết bất ngờ theo một cách khác biệt so với Hitchcock và sở hữu khả năng khai thác tính hài kịch mà Spielberg chưa từng có. “Us” là tác phẩm điện ảnh khai thác tốt những gì từ quá khứ và phá bỏ những chuẩn mực mà người khác chưa hề dám thực hiện. Peele muốn chúng ta trao đổi, đưa ra tư liệu để mọi người cùng ngẫm nghĩ để cảm nhận sâu sắc về mặt tối của con người và nước Mỹ.

Tác giả: Monica Castillo
Người dịch: Đáo
Nguồn: Rogerebert