Nghệ thuật ngày Valentine qua các tác phẩm và kỉ vật trong Bộ sưu tập Hoàng gia Anh
Được kỉ niệm vào ngày 14 tháng 2 hàng năm, ngày lễ tình nhân Valentine Day dần trở thành một dịp đặc biệt để các cặp đôi chia sẻ quà tặng, thiệp và những món đồ lưu niệm khác nhân danh tình cảm lứa đôi.
Tên gọi của ngày lễ bắt nguồn từ St Valentine, một vị tử đạo được coi là linh mục đạo Cơ Đốc hay còn gọi là giám mục xứ Terni vào thế kỉ thứ 3. Khác với lịch sử nguồn gốc bạo lực trước đó, vào thời Trung Cổ, lễ tình nhân đã gắn liền với hoạt động trao nhận quà để thể hiện tình cảm. Vào thế kỉ thứ 14, Geoffrey Chaucer viết phần tham khảo đầu tiên cho ngày tình yêu 14 tháng 2 trong bài thơ Parlement of Foules về những chú chim chọn bạn tình cho mình rằng:
‘For this was seynt Valentynes day/Whan every foul cometh ther to chese his make.’
‘Cho ngày Thánh Valentine hôm nay/ Khi mọi chú chim đến đây để chọn bạn tình.’
Vào thế kỉ thứ 19, Valentine’s Day được coi là ngày lễ chính thức. Vào ngày Valentine của thời đại nữ hoàng Victoria, kinh doanh thiệp trở thành một ngành sinh lợi cao với hàng ngàn tấm thiệp được gửi đi. Truyền thống này tiếp tục phát triển cho đến ngày hôm nay với sự hiện diện của các món quà như thiệp, hoa, sô-cô-la và trang sức.
Tình yêu, sự lãng mạn và khát khao từ lâu đã là chủ đề quen thuộc trong nghệ thuật và văn thơ. Nhiều tác phẩm trong bộ sưu tập Hoàng Gia đã phản ánh tầm quan trọng của các chủ đề này qua nhiều thế kỉ. Chúng có các tính chất và chủ đề liên quan đến Valentine’s Day, minh họa cách mà tình yêu, sự lãng mạn đã chiếm được trí tưởng tượng và trái tim nhân loại.
Sau đây là một số tác phẩm, kỉ vật nghệ thuật nằm trong bộ sưu tập Hoàng gia Anh, được giới thiệu bởi Royal Collection Trust.
Valentine của Hoàng tử xứ Wales
Bởi Queen Mary, vợ của George V – Vua của Vương quốc Anh (1867-1953)
Thông điệp sơ khai nhất về ngày Valentine xuất hiện vào thế kỉ thứ 15 nhưng mãi cho đến những năm 1800 thì hành động gửi thiệp vào ngày Valentine mới trở nên phổ biến. Ngày Valentine của thời Victoria thường gắn liền với các biểu tượng quen thuộc như thần tình yêu Cupid và trái tim; tuy nhiên họ cũng sử dụng các yếu tố đương đại khác.
Dịp Valentine này khắc họa tình cảm của hoàng tử Edward VII, hoàng tử xứ Wales và vợ tương lai, công chúa Alexandra. Tấm thiệp cho thấy chi tiết lông vũ của hoàng tử xứ Wales ở mặt trước cùng chân dung hoàng tử và công chúa được in bên trong kèm theo bài thơ.
‘Through his bride may be greeted with deafening cheer.
To prove she’s beloved by each Briton,
No Queen or Princess could be to me so dear
As darling to whom this is written.’
‘Ngày hôn lễ người được chào đón cùng tiếng hò reo.
Để minh chứng nàng được yêu mến bởi thần dân Anh Quốc,
Chẳng ai có thể khiến ta dâng lòng trìu mến
Như chủ nhân của bức tâm tình này. (lược dịch)
Đôi tình nhân và thần Cupid
Bởi Trường Guido Reni (Bologna 1575-Bologna 1642)
Cupid, được mệnh danh là thần tình yêu ngoan cường, vốn là nhân vật gắn liền với tình cảm lãng mạn kể từ thời cổ điển. Vào thời ấy, bất kỳ người nào bị mũi tên của thần Cupid bắn trúng sẽ tự động sa vào bể yêu. Suốt thời kì phục hưng, thần Cupid trở thành một nhân vật biểu tượng và được sử dụng để đại diện cho tình yêu.
Trong tác phẩm vẽ bằng phấn đen từ trường Guido Reni Bologna (1575-1642), thần Cupid đang cầm trong tay bộ cung tên của mình, tuy nhiên sự hiện diện của ông chỉ mang tính tượng trưng bởi đôi tình nhân ở góc trái đã ôm nhau thắm thiết.
Những bài thơ
Bởi William Shakespeare (1564-1616)
Sonnets của William Shakespeare (1564-1614), được xuất bản lần đầu tiên vào năm 1609, chứa nhiều bài thơ nổi tiếng nhất viết bằng tiếng Anh. Thể thơ sonnet thường là các bài thơ trữ tình và Sonnets của Shakespeare bao gồm các chủ đề như chính trị, tình dục, tuổi tác, vẻ đẹp, khát khao và tình yêu. Trong số 154 bài thơ trữ tình, Shakespeare chọn 126 bài dành cho đối tượng nam giới được miêu tả là ‘fair youth’ (tuổi trẻ tươi đẹp) trong khi phần còn lại là cho ‘Dark Lady’ (quý cô tối tăm). Với ‘fair youth’ Shakespeare viết:
‘In all external grace you have some part,
Sonnet 53.
But you like none, none you, for constant heart’
Giữa mọi ân sủng từ thế giới mà người có,
Sonnet 53.
Vậy mà người chẳng thích thứ nào, kể cả ngươi, vì trái tim bất biến’
Nằm trong các công trình hiện đại về Shakespeare tại thư viện Hoàng Gia là bản biên tập của các bài thơ và sonnet được xuất bản bởi Kelmscott Press, được thành lập và vận hành bởi nhà thiết kế nghệ thuật và thủ công William Morris (1834-1896).
Đôi tình nhân
Bởi Bernard Picart (1673-1733).
Khung cảnh lãng mạn này được khắc họa bởi người xuất bản và thợ in Bernard Picart (1673-1733) với hình ảnh đôi tình nhân ngồi dưới gốc cây. Đây là một trong 4 khung cảnh tình yêu được thực hiện bởi Picart trong bộ sưu tập Hoàng Gia, trước đó được sử dụng làm thiết kế cho việc in ấn trang phục của một chiếc váy.
Tác phẩm màu nước này có thể được coi là biến thể của fête galante, một loại hình mỹ thuật của Pháp mà các biểu tượng lãng mạn được khắc họa trong khung cảnh mộc mạc lý tưởng.
Venus và Cupid
Bởi Giorgio Vasari (Arezzo 1511-1574)
Câu chuyện cổ điển về tình yêu và khát khao mà người ta thường nhắc tới là về thần tình yêu Cupid và nữ thần sắc đẹp Venus.
Trong tác phẩm của Giorgio Vasari (1511-1574) chúng ta có thể thấy nữ thần Venus trong tư thế ngồi tựa lưng khi đang hôn thần Cupid với bộ cung tên. Bố cục này có thể là ví dụ tượng trưng cho sức mạnh của vẻ đẹp trong tình yêu, tuy nhiên thông điệp vẫn còn rất mơ hồ. Tác phẩm này là một trong nhiều bản copy thiết kế từ Michelangelo của Vasari (1475-1564), phản ánh nghệ thuật thời phục hưng với các biểu tượng và hình dáng cổ điển.
Cung thủ bắn vào tượng thần Hermes
Bởi Michelangelo Buonarroti (Caprese 1475-Rome 1564)
Tầm quan trọng của tình yêu với vai trò dẫn dắt có thể được tìm thấy trong nhiều tác phẩm khắc họa sự khát khao. Tác phẩm này được thực hiện bởi Michelangelo (1475-1564) vào khoảng cuối cuộc đời của ông, cho thấy cảnh nhiều cung thủ cùng bắn vào một mục tiêu. Bức vẽ cho thấy tình yêu quan trọng hơn đam mê.
Các cung thủ bị ngọn lửa đam mê thôi thúc nên không thể bắn trúng hồng tâm với các mũi tên ghim vào cạnh của tấm bia. Ở bên phải của các cung thủ là hình ảnh thần tình yêu Cupid đang nằm ngủ. Điều này muốn ám chỉ rằng các cung thủ sẽ không bao giờ đạt được mục tiêu khi thiếu đi sự dẫn dắt của tình yêu.
Hoàng tử Albert (1819-1861)
Bởi Sir William Ross (1794-1860)
Trong suốt thời kì nữ hoàng Victoria cai trị, hình thức tiểu họa tái hiện trở nên phổ biến, đặc biệt với vai trò làm quà tặng tình yêu. Nữ hoàng Victoria và hoàng tử Albert đính hôn vào ngày 15 tháng 10 năm 1839 trong lúc hoàng tử viếng thăm nước Anh. Trong suốt chuyến đi, William Ross (1794-1860) thực hiện bức tiểu họa của hoàng tử Albert. Khi Albert rời khỏi nước Đức một tháng sau đó, ông không trở lại mãi cho đến khi diễn ra lễ thành hôn với nữ hoàng vào tháng 2 năm 1840. Trong suốt 3 tháng xa cách, nữ hoàng Victoria luôn trân trọng bức tiểu họa này và đặt nó lên bàn làm việc với ghi chú:
‘Bức tiểu họa của Ross dành cho chàng Albert yêu quý […] đang và luôn hiện diện trước mặt. Nó đã nói lên tất cả, cũng là niềm vui của mình – đôi mắt thiên thần thân thương đang nhìn mình trìu mến. Nó đã nhận được rất nhiều sự yêu mến trong căn phòng vẽ vào tối qua.’ – Ngày 7 tháng 1 năm 1840.
Ishqnamah – Quyển sách tình yêu (1849-1850)
Bởi Wajid ‘Ali Shah, vua của OUDH (trị vì từ 1847-1856)
Quyển sách từ thư viện Hoàng Gia này chứa một bài thơ lãng mạn Ba Tư được viết bởi Wajid Ali Shah, vua của Awadh (Oudh) (trị vì từ 1847-1856). Wajid Ali Shah là một nhà thơ và nhà soạn kịch nổi tiếng, bài thơ này mô tả cuộc sống ở cung điện Lucknow mộc mạc cùng các mẫu chuyện vặt trong cuộc sống và tình yêu của tác giả.
Ishqnamah dịch là ‘Quyển sách tình yêu’ và bài thơ được minh họa với các bức vẽ hoa mỹ. Đa số dựa theo các bức minh họa ảnh về phụ nữ ở cung điện Lucknow.
Vòng đeo tay của nữ hoàng Victoria – ngày 23 tháng 10 năm 1839
Hình ảnh trái tim từ lâu đã gắn liền với chủ để tình yêu lãng mạn, đặc biệt là trong suốt thời Victoria. Vòng tay bằng vàng này được tạo tác với chi tiết hai trai tim bằng đá thạch anh tím. Nó được truyền lại cho nữ hoàng Victoria từ mẹ của người, nữ công tước của xứ Kent, vào ngày 23 tháng 10 năm 1839. Đây cũng là ngày mà nữ hoàng Victoria thông báo lễ đính hôn với hoàng tử Albert cho hội đồng cơ mật hoàng gia Anh.
Vòng tay này có tầm quan trọng đặc biệt đối với nữ hoàng bởi nó được đặt trong nhóm trang sức tại ‘phòng của Albert’ ở lâu đài Windsor sau khi bà mất vào năm 1901. Các món trang sức được đặt ở căn phòng nơi Albert mất năm 1861 được lưu trữ tại đó và không được truyền lại cho gia tộc sau này.
Hộp sô-cô-la của ‘vua George’ năm 1924
Bởi Rowntrees
Sô-cô-la được coi là món hàng xa xỉ từ những năm 1600, tuy nhiên mãi đến thế kỉ thứ 19 thì nó mới trở thành món quà thông dụng cho ngày lễ tình nhân. Hộp sô-cô-la nhỏ bé của vua George có từ năm 1974 và chỉ vỏn vẹn với kích thước 0.6 x 2.7 x 2.0 cen-ti-mét.
Những hộp sô-cô-la này được tạo ra để lưu trữ trong tủ của nữ hoàng Mary’s Doll’s House, bởi ngài Edwin Lutyens (1869-1944) từ giữa năm 1921 và 1924, chứa hàng nghìn các nguyên liệu được làm bởi các nghệ sĩ, nhà thiết kế và thủ công hàng đầu thời đó. Dù hộp sô-cô-la này không quá lớn để chia sẻ cho người khác nhưng vẫn là một món quà quen thuộc.
Bó hoa 1792-1797
Bởi Mary Moser (1744-1819)
Hoa là một món quà chủ đạo trong ngày kỉ niệm lễ tình yêu và tác phẩm này được hoàn thành vào những năm 1790 bởi Mary Moser (1744-1819).
Moser là một nghệ sĩ làm việc tại Anh quốc trong suốt thế kỉ 18 và là một trong 2 thành viên sáng lập nữ của học viện Hoàng gia. Nổi tiếng với tài vẽ hoa, Moser được nữ hoàng Charlotte ủy nhiệm để thực hiện chuỗi các bức họa để trang trí nơi được gọi là ‘phòng của Mary Moser’ ở Frogmore House, Windsor.
*Royal Collection Trust là một tổ chức từ thiện ở Anh được thành lập năm 1993 bởi Nữ hoàng Elizabeth II dưới sự chủ trì của Charles, Hoàng tử xứ Wales nhằm quản lý Bộ sưu tập Hoàng gia.
Người dịch: Đáo
Nguồn: Royal Collection Trust