Những tấm vải của thị trấn Jouy (Toile de Jouy) thể hiện gu thẩm mỹ và tay nghề thủ công đẳng cấp của Pháp. Chúng đã tồn tại qua nhiều thế kỷ, có thời kỳ rực rỡ mà cũng có thời trầm lắng, nhưng chưa bao giờ lỗi mốt.

Toile de Jouy là vải bằng 100% cotton in hoạ tiết. Loại vải này được sản xuất lần đầu tiên vào năm 1760 tại thị trấn Jouy-en-Josas (ngoại ô Paris).

Rất thịnh hành trong giới thượng lưu Pháp vào đầu thế kỷ 18, Toile de Jouy lấy cảm hứng từ Indiennes, vải bông truyền thống của Ấn Độ có màu sắc tươi sáng và các họa tiết hoa được in bằng tay hoặc ván gỗ.

Khác với những gì mọi người hay lầm tưởng, Toile de Jouy không phải là tên riêng của một nhãn hiệu, cũng không thể hiện xuất xứ sản phẩm, mà chỉ đơn giản là thuật ngữ chung chỉ một loại vải và cả loại hoa văn in trên chất liệu khác (giấy dán tường, đồ sứ). Trên thực tế, Toile de Jouy có thể được sản xuất tại một số thành phố trên toàn nước Pháp như Mulhouse hay Nantes.

Sự ra đời của Toile de Jouy và người doanh nhân thiên tài

Sự phổ biến của loại vải đến từ phương Đông Indiennes khiến vua Louis XIV lo lắng về tương lai và sức cạnh tranh của ngành dệt vải Pháp. Do đó, ông quyết định cấm nhập khẩu và khích lệ sản xuất những loại vải tương tự trong nước.

Điều này đã tạo nên cơ hội khởi nghiệp cho Christophe Philippe Oberkampf, một thanh niên người Đức ở độ tuổi 20 đến Paris để hành nghề thợ nhuộm theo truyền thống gia đình. Năm 1760, Oberkampf thành lập xưởng sản xuất vải in ở Jouy-en-Josas. Nơi này không được chọn một cách ngẫu nhiên, mà vì nó gần với Versailles, nơi đặt cung điện Hoàng gia, và cả gần bờ sông Bièvre, nơi thích hợp để giặt vải.

Những tấm thảm, vải trang trí nội thất và đồ dùng cá nhân rất được các quý tộc yêu thích. Chất lượng vải và sự sáng tạo trong mẫu mã khiến việc kinh doanh của Oberkampf vô cùng phát đạt, kể cả trong thời kỳ Cách mạng. Năm 1805, xưởng vải, sau là nhà máy trở thành doanh nghiệp lớn thứ ba ở Pháp với gần 1300 công nhân.

Nhà máy Jouy-en-Josas thường xuyên đón tiếp hoàng hậu Marie-Antoinette và các con của bà. Louis XVI ban cho Oberkampf danh hiệu nam tước và nâng nhà xưởng lên cấp bậc “Nhà sản xuất Hoàng gia”. Napoléon I và hoàng hậu Joséphine cũng ghé thăm ông và trao Huân chương danh dự.

Kỹ thuật in Toile de Jouy

Toile de Jouy được in bằng ván gỗ khắc hoa văn. Sau đó, vải được đem giặt trong nước sông rồi đập bằng phới để lộ màu và loại bỏ lớp sơn lót của chúng.

Để in họa tiết, nhà sản xuất áp dụng kỹ thuật in khung mang tính cách mạng vào thời đó. Nó cho phép thao tác liên tục với độ chính xác cao, tạo ra nhiều lớp in với các sắc thái khác nhau. Do đó, các bức vẽ mang chiều sâu hơn. Oberkampf một lần nữa hiện đại hóa quy trình in bằng việc sử dụng cuộn đồng hình trụ. Sản lượng tăng lên đáng kể, đáp ứng nhu cầu trang trí nội thất của giới tư sản và Toile de Jouy sau đó trở nên phổ biến hơn.

Sau khi Oberkampf qua đời vào năm 1815, con trai ông kế thừa công việc kinh doanh của gia đình. Nhưng đối mặt với sự cạnh tranh gay gắt, nhu cầu giảm, nhà máy đã phải đóng cửa vào năm 1843.

Các hoạt tiết in đặc trưng của Toile de Jouy

Để minh họa trên vải, nam tước Oberkampf tìm đến các họa sĩ như Jean Pillement và Jean Baptiste Huet, nổi tiếng là họa sĩ hoàng gia chuyên vẽ động vật, nhằm tạo ra các họa tiết cho Toile de Jouy.

Đây thực sự là những tác phẩm nghệ thuật. Các bản khắc mô tả hoa lá, muông thú, khung cảnh sinh hoạt đời thường như chuyến đi săn, bữa ăn trưa hoặc lấy cảm hứng từ thần thoại.

Một số hoạ tiết mô phỏng cảnh trong các tác phẩm triết học hay văn học như truyện ngụ ngôn La Fontaine, hoặc vẽ nên những cảnh quan kỳ lạ, hoang dã chưa được biết đến nhiều ở châu Âu. Toile de Jouy phản ánh sâu sắc những suy tưởng và sự phù phiếm của đời sống tư sản trong thời kỳ Khai sáng.

Tranh Toile de Jouy cũng được dùng để truyền tải kiến thức hoặc ghi chép các sự kiện. Một phần lịch sử của nước Pháp đã lưu lại dấu ấn trên những tấm vải này. Thậm chí, có người còn cho rằng Toile de Jouy chính là “bộ truyện tranh đầu tiên trong lịch sử”.

Các bản in của vải Jouy theo truyền thống là các mẫu đơn sắc (nâu, xám, đỏ, hồng, tím), in trên nền màu trắng hoặc xanh. Bên cạnh đó, có cả mẫu âm bản, với nền màu sắc và hoa văn xám hoặc xanh.

Trước đây không phải màu nào cũng có thể in trực tiếp lên vải nhưng nay Toile de Jouy đã mang những màu sắc hiện đại và táo bạo hơn, như xanh lá cây, vàng hoặc huỳnh quang.

Toile de Jouy thời hiện đại và một chuyên gia tâm huyết

Grégoire de Quillacq là một nghệ nhân đã đam mê loại vải này từ khi còn rất trẻ. Ông có mối quan hệ đối tác kinh doanh và bạn bè với gia đình Barberousse, những người gìn giữ di sản của Toile de Jouy.

Từ năm 2010, Grégoire de Quillacq tiếp quản cửa hàng mang tính biểu tượng Jouy-en-Josas từ nhà Barberousse, và phát triển ba dòng sản phẩm:

• Toiles de Jouy l’Authentique: Sử dụng kỹ thuật in khung truyền thống và những mẫu hoạ tiết từ thời Oberkampf.
• Toiles de Jouy Collection: Sản phẩm cách tân có thiết kế đương đại, kết hợp với các loại vải mới.
• Toiles de Jouy Exterieur: Đồ nội thất ngoài trời in họa tiết Toile de Jouy.

Grégoire de Quillacq đã hiện đại hóa Toile de Jouy trong khi vẫn giữ nguyên nét quyến rũ cổ điển và cũ kỹ. Những bản vẽ gốc được sáng tạo thêm, thay đổi tỷ lệ và màu sắc. Kỹ thuật mới in trên vải acrylic không thấm nước cho phép phát triển dòng sản phẩm nội thất ngoài trời mang hoạ tiết truyền thống của Oberkampf.

Thể hiện nghệ thuật sống và văn hoá của Pháp, Toile de Jouy được ưa chuộng tại nước ngoài và có doanh thu cao từ xuất khẩu. Đổi mới về công nghệ nhưng giữ trọn tinh thần cổ điển, loại vải và những hoạ tiết này vẫn tiếp tục truyền cảm hứng cho giới thời trang và trang trí nội thất.

Biên dịch: 19August
Nguồn: Elle Décoration