Các nghệ sĩ Việt Nam đã và đang sở hữu một khoảnh khắc trong nền nghệ thuật hiện đại và đương đại. Trong những năm gần đây, thị trường mỹ thuật Việt Nam dần được chú ý nhiều hơn, các tác phẩm tranh trở nên có giá trị cao hơn và nhiều nghệ sĩ tài năng đã xuất hiện trên sân khấu toàn cầu với số lượng lớn hơn.

Tác phẩm của các nghệ sĩ Việt Nam bắt đầu thu hút khán giả quốc tế từ năm 1986, khi đất nước mở cửa kinh tế. Kể từ đó, Sotheby’s đã đóng góp một phần không nhỏ trong việc nâng cao sự công nhận đối với một số nghệ sĩ vĩ đại nhất của quốc gia, mang đến sự chú ý của thế giới về những viên ngọc quý của nghệ thuật Việt Nam. Trong quá khứ, nhiều tác phẩm tuyệt vời nhất đến từ một số bộ sưu tập tư nhân của Pháp. Mặc dù sự quan tâm đến Nghệ thuật Việt Nam trong suốt ba thập kỷ qua ban đầu chỉ được các nhà sưu tập quốc tế duy trì, nhưng sự đánh giá cao đó đã tăng lên đáng kể trong những năm gần đây, phần lớn là do sự nhiệt tình của các nhà sưu tập nghệ thuật tại Việt Nam.

Sotheby’s là gì?

Được thành lập vào năm 1744, Sotheby’s là thị trường lớn, đáng tin cậy và năng động nhất thế giới về nghệ thuật và đồ xa xỉ. Thương hiệu này trao quyền cho cộng đồng quốc tế gồm các nhà sưu tập và những người sành sỏi trong việc khám phá, mua lại, cung cấp tài chính và ký gửi hàng mỹ nghệ và đồ vật quý hiếm. Danh tiếng về sự tin cậy và tính xác thực của Sotheby’s được hỗ trợ bởi mạng lưới chuyên gia toàn cầu trải dài trên 40 quốc gia và 44 phòng ban, bao gồm Nghệ thuật đương đại, Nghệ thuật hiện đại và ấn tượng, Bậc thầy cổ, Tác phẩm nghệ thuật Trung Quốc, đồ trang sức, đồng hồ, rượu và rượu mạnh và nội thất.

Việt Nam kỷ niệm Quốc khánh vào ngày 2 tháng 9, kỷ niệm nền độc lập từ Pháp năm 1945. Do quá khứ thuộc địa của đất nước, ảnh hưởng của nước ngoài là rõ ràng trong nghệ thuật, đặc biệt là nhiều nghệ sĩ tiên phong của nghệ thuật hiện đại Việt Nam đã sống ở Pháp hoặc đã học tại Ecole des Beaux-Arts d’Indochine (Trường Cao Đẳng Mỹ Thuật Đông Dương) danh giá. Diễn giải lại các xu hướng hậu Ấn tượng của Pháp, nhiều nghệ sĩ lỗi lạc đã nắm vững kỹ thuật và phương tiện truyền thông châu Âu để thể hiện các chủ đề và ý tưởng truyền thống của châu Á, do đó tạo ra một phong cách mới và đặc biệt. Để tôn vinh ngày lễ, Sotheby’s đã ngắm nhìn Việt Nam qua con mắt tinh tế của năm nghệ sĩ danh tiếng này.

Mai Trung Thứ (1906–1980)

Tuổi thơ ở An Dương là nguồn cảm hứng bất tận cho Mai Trung Thứ, người nổi tiếng với những bức tranh minh họa đầy mê hoặc về con người và nền văn hóa năng động của Việt Nam. Mai Trung Thứ đã phát triển phong cách tranh lụa nổi tiếng của mình dưới sự hướng dẫn của các nghệ sĩ Pháp như Joseph Inguimberty và Victor Tardieu. Các nét vẽ và màu sắc tươi sáng gợi nhớ đến các nghệ sĩ hậu Ấn tượng, như Matisse, vì ông thường xếp các đường nét mềm mại của các chủ thể trong tranh của mình, làm cho chúng mang một vẻ đẹp kết cấu mềm mại. Mặc dù sống ở Paris từ năm 1937, Mai Trung Thứ vẫn được hướng dẫn bởi tình yêu nước, thứ đã ảnh hưởng đến việc thử nghiệm của ông với các truyền thống nghệ thuật đa văn hóa, chẳng hạn như pha trộn kỹ thuật hội họa truyền thống của Việt Nam với sự nhạy cảm của trường phái dã thú đối với màu sắc.

Les Enfants Au Bain là công trình sáng tạo của Mai Trung Thứ. Cảnh lũ trẻ nô đùa bên dòng sông này cho thấy một thiên đường bình dị. Là người có cảm xúc quyến rũ, ông chăm chút trang trí khuôn mặt của từng em nhỏ bằng những biểu cảm kể nên một câu chuyện. Đó là những tháng ngày vô tư mở to mắt thơ ngây, được họa sĩ thể hiện hoàn hảo bằng những bức tranh minh họa chi tiết về tuổi thơ nghịch ngợm, lãng mạn và hoài niệm. Chính với tác phẩm rạng rỡ này, sự kết hợp hoàn hảo giữa kỹ thuật vẽ tranh lụa tỉ mỉ và những kỷ niệm khó phai mờ về tuổi thơ cơ cực, người nghệ sĩ đã gửi gắm tình yêu Việt Nam muôn thuở của mình.

Tô Ngọc Vân (1906–1954)

Là một kho tàng tinh tế của nghệ thuật Việt Nam hiện đại, The Letter của Tô Ngọc Vân là một kiệt tác thể hiện đầy đủ thị giác của “người nhạc trưởng” vĩ đại này. Ông là một phần của thế hệ nghệ sĩ Việt Nam hiện đại đầu tiên, thúc đẩy một phong cách được củng cố bởi ý thức về chủ nghĩa hiện thực Châu Âu nhưng vẫn bắt nguồn từ tính cách tinh túy Việt Nam. The Letter mở ra khung cảnh thân mật trong nước; một em bé được bao quanh bởi hai người phụ nữ, một người đang đọc bức thư có lẽ của một người thân yêu đang ở phương xa. Ở phía xa, một cây hoa anh đào đang nở rộ, báo trước mùa xuân đến, tình cờ đúng lúc em bé chào đời.

Bức tranh là một tác phẩm hiếm hoi của tác giả Tô Ngọc Vân vẫn giữ được nét cổ điển châu Âu chỉ có trong các tác phẩm trước đây của ông. Vì vậy, The Letter là một đỉnh cao trong quá trình đào tạo đa dạng của người nghệ sĩ này, miêu tả một nét thơ mộng về cuộc sống Việt Nam từ góc nhìn phương Tây. Một trong những đặc điểm nổi bật nhất của The Letter là bố cục bắt mắt, khác biệt. Các bức tranh của Tô Ngọc Vân thường được phân biệt bằng một sự bất đối xứng độc đáo chứng minh sự tinh tế và cá tính của ông. Thông qua quá trình hiện đại hóa nhanh chóng và tiếp xúc ngày càng nhiều với các truyền thống phương Tây, việc kết hợp hình tượng phương Đông vào các tác phẩm của mình là minh chứng cho lòng trung thành nhiệt huyết của ông đối với nguồn gốc Việt Nam của mình. Là tác phẩm tình cảm, hiếm hoi, The Letter chia sẻ một hồi ức đầy hoài niệm về sự hồn nhiên không khoa trương của đứa trẻ và mong muốn bảo vệ nó của người mẹ.

Lê Phổ (1907–2001) 

Nature Morte (Tĩnh vật) của Lê Phổ đánh dấu đỉnh cao trong sự tinh tế nghệ thuật của ông, cũng như việc ông theo đuổi công cuộc nắm bắt vẻ đẹp thuần khiết trong thế giới tự nhiên. Sinh năm 1907, Lê Phổ chuyển đến Pháp năm 1937, và chính ở đó, các tác phẩm của Pierre Bonnard đã mở ra một cảnh giới ánh sáng và màu sắc mới cho ông. Điều này thắp lên ngọn lửa trong người nghệ sĩ này để thử nghiệm những phẩm chất óng ánh của ánh sáng và màu sắc. Các tác phẩm của ông là một sự tách rời hoàn toàn khỏi truyền thống, và ông đã trở thành người tiên phong trong việc thiết lập một dòng nghệ thuật hiện đại mới của Việt Nam.

Tác phẩm này là minh chứng cho sự say mê của Lê Phổ với các quan niệm về hình thức, kết cấu và sự quyến rũ của trường phái Ấn tượng Pháp. Khung tranh toát lên sự ấm áp vàng khi bàn chải ngẫu hứng của người nghệ sĩ vuốt ve bóng mềm của trái cây và rau quả. Với tấm vải trắng họa tiết hoa, Lê Phổ phá bỏ các quy ước về phối cảnh, nâng cao sự phức tạp của màu sắc và bố cục bằng cách làm phẳng các đối tượng được miêu tả. Phương pháp khám phá thiên nhiên đặc biệt bằng tất cả sức sống của nó lấy từ cả kỹ thuật hình ảnh của châu Âu lẫn Việt Nam. Trong cuộc sống tĩnh lặng tráng lệ này, sức hấp dẫn của sơn dầu trở thành một phương tiện vô cùng dễ uốn trong bàn tay tài hoa của người nghệ sĩ, khi cọ vẽ của ông lướt qua từng inch của bức tranh với niềm đam mê.

“Draw your pleasure, paint your pleasure, and express your pleasure strongly.” 

PIERRE BONNARD

Nguyễn Gia Trí (1909–1993)

Phức tạp nhưng không kém phần tinh tế, sức hấp dẫn của những bức tranh sơn mài của Nguyễn Gia Trí nằm trong sự thử nghiệm đầy tính trau chuốt và điêu luyện của ông với các loại hình nghệ thuật truyền thống. Vào giữa những năm 1930, Nguyễn Gia Trí đã tự khẳng định mình là một trong những nghệ sĩ vĩ đại nhất của đất nước, đặc biệt là nhờ sự tổng hợp mang tính cách mạng giữa các phương pháp tiếp cận tranh sơn mài của Pháp và Việt Nam. Trong nửa đầu thế kỷ 20, làn sóng chủ nghĩa dân tộc tự do lan rộng khắp Việt Nam, và các nghệ sĩ dần tham gia kháng chiến với số lượng lớn hơn. Được đánh giá là thời kỳ hoàng kim của Nguyễn Gia Trí, các tác phẩm được thực hiện trong giai đoạn 1937-1945 thể hiện tinh thần yêu nước và tình yêu Việt Nam không nguôi của người nghệ sĩ. Những tác phẩm trong thời kỳ vàng son của ông miêu tả những khung cảnh đẹp như tranh vẽ về phong cảnh, làng mạc và gia đình Việt Nam, tất cả đều có khả năng đưa người xem tìm đến những khoảnh khắc bình yên vô tận.

Tác phẩm hiện ở đây là một kiệt tác đầy mê hoặc và giàu cảm xúc từ thời kỳ vàng son của Nguyễn Gia Trí. Nó cho thấy những bờ sông, những ngọn đồi ẩn hiện sau những đám mây mờ ảo, và một vùng quê bình dị thơ mộng. Không có dấu vết của nền văn minh, không có sự phức tạp do xã hội mang lại, và không có hỗn loạn của chiến tranh. Các nét vẽ đặc biệt của ông bằng bột màu đã hoạ nên bầu trời với màu vàng óng ánh, gợi nên một kiệt tác của sự uyển chuyển siêu việt. Không nản lòng trước khung cảnh tối tăm của nó, một cái cây chìm trong vòng sáng rực rỡ – có lẽ là biểu tượng của sự kiên cường hoặc biểu tượng cho tình yêu không đổi của người nghệ sĩ đối với quê hương. Kiệt tác hiếm có về phong cảnh hữu tình này thực sự là một bức thư tình gửi đến Việt Nam của tuổi trẻ bình dị của Nguyễn Gia Trí, bất tử hóa vẻ đẹp của nó.

Phạm Hầu (1903–1995)

Phạm Hầu là bậc thầy về nghệ thuật sơn mài, được minh họa bằng chiếc tủ đặc biệt này, đưa một tác phẩm bình dị tầm trung lên đến đỉnh cao của tính biểu hiện đậm chất thơ. Những cảnh đời thường ở Việt Nam đã mang đến cho Phạm Hầu nhiều cảm hứng. Ông là một trong những nghệ sĩ Việt Nam đầu tiên đưa tranh sơn mài vào đồ nội thất và được biết đến là người trưng bày những tác phẩm này tại xưởng của ông ở làng Đông Ngạc. Tác phẩm của ông đã truyền cảm hứng cho Alix Aymé và các nghệ sĩ trẻ Việt Nam tiếp bước ông.

Trong hai tấm cửa tủ này, những chiếc lá chuối làm khung cảnh, hé mở để hé lộ một khung cảnh xa xăm, thanh tao đến nỗi nó rón rén trên biên giới của những tưởng tượng hoàn hảo. Sự tổng hợp của Phạm Hậu giữa các kỹ thuật phương Tây và các nguyên tắc Việt Nam được thể hiện rõ ở đây, tạo ra một câu chuyện động đồng thời tạo ra cảm giác về chiều sâu và không gian trong phong cảnh để mang đến cho người xem một góc nhìn tuyệt vời. Sự quan tâm tinh tế đến từng chi tiết và kỹ năng kỹ thuật của Phạm Hậu cho phép chúng ta có được khoảnh khắc thanh bình này, tận hưởng tất cả sự lộng lẫy của vùng nông thôn Việt Nam.

Người dịch: Nam Vu

Nguồn: sothebys