Từ việc lồng ghép nền kinh tế tuần hoàn trong lĩnh vực thời trang đến hợp tác với các cộng đồng địa phương, một nhóm nhà thiết kế đang thực hiện tập trung năng lực thiết kế để kiến tạo thay đổi trong xã hội.

Lĩnh vực thời trang từ lâu đã bị coi là một vấn đề – từ điều kiện làm việc tồi tàn đến các tác động đến môi trường.

Tuy nhiên Bethany Williams, nhà thiết kế đến từ thương hiệu Kent, tin rằng nó liên quan đến việc làm thế nào để tái định hình lĩnh vực đầy tai tiếng này. Thương hiệu mang tên cô hướng đến “việc liên kết với cộng đồng” và tạo ra “hệ thống tuần hoàn” để mang lại lợi ích cho những cộng đồng này, đồng thời khuyến khích sự trao đổi để đảm bảo lợi ích xã hội và tính bền vững song song.

Nhà thiết kết người Anh này là 1 trong 4 ứng cử viên cuối cùng cho giải thưởng Arts Foundation Futures Awards, tổ chức tìm kiếm các dự án kiến tạo thay đổi xã hội. Năm nay, danh sách gồm 20 dự án cũng theo chủ đề về tính bền vững với trọng tâm là cách xử lý rác thải.

“Hệ thống mới trong lòng lĩnh vực thời trang”

Williams đã có cho mình vài bộ sưu tập thời trang hướng đến các vấn đề xã hội. Dự án đầu tiên của cô sau khi hoàn thành chương trình thạc sĩ tại trường Cao đẳng Thời trang Luân Đôn là hợp tác với San Patrignano, một trung tâm cai nghiện thuốc ở Ý với tỉ lệ phục hồi khá cao. Trung tâm có hơn 1200 thành viên đang làm việc trong nhiều lĩnh vực thủ công khác nhau.

Williams đã làm việc với phòng dệt may của San Patrignano, nơi sản xuất nguyên liệu dệt cùng 30 phụ nữ tại trung tâm. Nhà thiết kế thu gom rác thải từ các phòng ban khác và dệt chúng thành loại vải mới, sau đó sử dụng chúng để tạo ra những bộ sưu tập thời trang cho riêng mình. Tiền thu được từ bộ sưu tập sẽ được trao cho các tổ chức từ thiện đã hỗ trợ cô hoàn thành chúng. Đây là một phần của quá trình tạo ra “hệ thống mới trong lòng lĩnh vực thời trang”, Williams chia sẻ.

Thường thì nhu cầu dành cho các bộ sưu tập giới hạn là rất cao, đồng nghĩa với việc họ phải thêm nhiều màu sắc mới vào một bộ sưu tập. Tuy nhiên Williams nói rằng đây là một lợi thế vì các cửa hàng sẽ rất thích thú khi họ có quyền theo đuổi “những màu sắc độc nhất”.

Williams làm việc với một tổ chức từ thiện để phục vụ cho một trong những bộ sưu tập thời trang và chọn ra những tổ chức từ thiện có những vấn đề muốn chia sẻ. Hiện tại cô đang tạo ra một bộ sưu tập tuyên ngôn để “kiểm tra lại mình” khi doanh nghiệp của cô mở rộng. Cô được nhiều công ty liên hệ để tìm kiếm các thương vụ hợp tác tiềm năng.

Dung hòa giá trị thẩm mỹ và lợi ích xã hội

Nhà thiết kế Fernando Laposse cũng có ý thức tập trung vào cộng đồng. Nguyên liệu gỗ trang trí Totomoxtle lấy cảm hứng từ ngôi làng Tonahuixtla ở Mexico mà nhà thiết kế đã có dịp ghé thăm hồi nhỏ.

Các kĩ thuật canh tác tiêu cực, chủ yếu dựa vào thuốc diệt cỏ, đã tàn phá nhiều giống ngô trong làng. Điều này có nghĩa là người dân địa phương cũng bị ảnh hưởng do giảm việc làm. Dự án của Laposse liên kết với cộng đồng Tonahuixtla và CIMMYT, ngân hàng hạt giống cây ngô lớn nhất thế giới, với mục tiêu cải tạo đất đai với các giống loài bản địa.

Totomoxtle được làm từ lá bao ngô thu thập từ các vụ thu hoạch ngô ở vùng. Quá trình sản xuất mặt gỗ đã tạo ra việc làm cho phụ nữ trong vùng bởi đây là nhóm người bị bỏ lại phía sau sau đợt di cư lớn đến Mỹ để làm việc của đàn ông.

Một vấn đề xung quanh các thiết kế tập trung vào vấn đề trong xã hội thường là chúng không chịu tác động từ người tiêu dùng. Mọi người có thể nói rằng bởi chúng tập trung vào môi trường và có phần tương tự như một sản phẩm chịu tác động từ xã hội, nhưng điều này không phản ánh được trong thói quen mua sắm.

Vì điều này, Laposse đã lấy giá trị thẩm mỹ làm trọng tâm cho dự án này. Các tấm mặt gỗ này có thể được sản xuất thành nhiều màu sắc và thành quả khác nhau, từ màu tím đến màu kem. Hiện tại anh đang thảo luận với một nhà thiết kế nội thất người Pháp để sử dụng sản phẩm tấm lót gỗ này.

Khả năng của thiết kế sản phẩm

Trong số các dự án được chọn cuối cùng, một số cũng thể hiện trọng tâm thiết kế sản phẩm để giải quyết các vấn đề trong xã hội.

Sản phẩm của Lewis Hornby, Jelly Drops, lấy cảm hứng từ sự dằn vặt của bà anh với chứng mất trí nhớ. Sau khi bà bị sa sút sức khỏe nghiêm trọng, cả nhà nhận ra rằng lý do là bởi bà không uống đủ nước. Đây là một thói quen sẽ bị lãng quên và gây ra nhiều vấn đề vận động nghiêm trọng. Vấn đề này vô cùng phổ biến; lý do gây tử vong cho các bệnh nhân mắc chứng mất trí nhớ là do mất nước.

Jely Drops là một sản phẩm làm bằng gelatin đầy màu sắc làm từ 90% nước và trông chúng rất thu hút vì nhìn tựa như kẹo vậy. Chúng dễ cầm nắm và phân giải nhanh, do đó có thể được hấp thụ dễ dàng. Bà của anh đã sử dụng 7 phần trong 10 phút thử nghiệm. Một hộp Jelly Drops sẽ tương đương với 3 cốc nước.

Jack Herring đã sáng tạo ra Soluboard, một bảng mạch (PCB) có thể hòa tan với mục đích giảm thiểu rác thải điện tử. Mạch PCB từng được chế tạo từ sợi thủy tinh và epoxy, đồng nghĩa với việc nghiền nát và thiêu đốt nó cần được thực hiện trong quá trình xử lý rác thải. Quá trình này thường diễn xa ở các quốc gia như Ghana, một trong những nơi chứa rác thải điện tử lớn nhất trên thế giới tại bãi rác Agbogbloshie của Accra.

Soluboard được chế tạo hoàn toàn từ sợi lanh phân hủy sinh học có thể hòa tan trong nước nóng. Với mục tiêu là thị trường đồ gia dụng và nội địa, đây cũng được coi là một nguyên liệu có giá thành cạnh tranh.

“Chúng ta cần phải thay đổi cách làm việc”

Dù có khá nhiều dự án khác nhau, có thể nhận thấy vấn đề chung của chúng là mở rộng. Sản phẩm Jelly Drops của Hornby hiện tại chưa được bày bán cho người tiêu dùng, sản phẩm của Laposse vẫn nằm tại một ngôi làng (dù anh đã bắt đầu hợp tác với nhóm người địa phương khác), Williams hoạt động trong lĩnh vực thời trang nơi mà H&M làm bá chủ trong chuỗi cung ứng và Soluboard của Herring đang tìm cách thu hút nhiều nguồn vốn đầu tư hơn.

Người chiến thắng giải thưởng của Arts Foundation Futures được công bố vào tháng 1 năm 2020 với phần thưởng trị giá gần 300 triệu đồng.

Rebecca Earley, giám khảo của cuộc thi và là người thực hiện lồng ghép nền kinh tế tuần hoàn vào các công ty như H&M, nói rằng câu trả lời để những doanh nghiệp tồn tại lâu dài có thể là văn hóa “chống cạnh tranh”, nơi mà các lĩnh vực phải học cách giao tiếp tốt hơn và chia sẻ ý tưởng cùng nhau.

Tác giả: Henry Wong
Người dịch: Đáo
Nguồn: Design Week