Bài viết bởi kcatfish, giám đốc sáng tạo, editor của nhóm tình báo quân sự nhân sự.

Quốc xã Rally

Giống như những quốc gia với lịch sử dân tộc hào hùng, Đức có một nền văn hóa đa dạng.

Những yếu tố văn hóa không mang tính vĩnh viễn khi xét đến lĩnh vực lịch sử nhưng chúng vẫn mang dấu ấn mạnh mẽ và khó thay đổi. Vì vậy bạn có thể ngạc nhiên một chút khi biết rằng lĩnh vực kĩ thuật và cơ khí ở Đức không phải lúc nào cũng đứng thứ nhất. Thật ra, trước thế kỉ 20, sản xuất tại Đức bị coi là nhỏ lẻ, giá rẻ, không có gì đặc sắc và không đủ linh hoạt. Một Hiệp hội Thiết kế với tên gọi Wedkund được thành lập để kêu gọi sự giúp đỡ từ chính phủ trong những hoạt động tái thiết kế hình ảnh nước Đức kinh khủng. Chính phủ Đức đủ sáng suốt để thi hành những chính sách giúp nền kinh tế Đức phát triển trong thời gian dài.

Hitler, với cương vị là một nghệ sĩ, thể hiện niềm yêu mến với lĩnh vực nghệ thuật. Trong suốt thời kì tệ nhất của quá trình khủng hoảng kinh tế sau thế chiến thứ 1 với gần 25% người dân thất nghiệp và sự bẽ bàng sau chiến tranh, Hitler nghĩ rằng lĩnh vực thiết kế đồ họa của Đức là những gì còn lại. Sau gần 20 năm, cầu thang, ổ đạn và máy đo là những thứ còn sót lại để được cải thiện. Từ lúc ông lên nắm quyền năm 1933, lĩnh vực thiết kế được đặt lên hàng đầu trong việc cải tạo lại nước Đức. Thật ra, thiết kế được xem là một loại hình vũ khí trên khắp thế giới. Mỗi nước thành viên đều có hình ảnh và văn hóa riêng.

Sự thành công của họ thì ai cũng biết. Sự chuyển giao kĩ thuật nước Đức từ Volkswagen đến Swastika và Panzer không chỉ là về mặt chức năng. Nó còn mang theo các yếu tố văn hóa đặc trưng. Đây là điều quan trọng chúng ta phải nhớ. Khi bước vào cửa hàng tạp hóa tại địa phương và mua một lon soda, bạn sẽ thấy rằng hầu hết những lon soda dành cho chế độ ăn kiêng sẽ ốm và cao hơn so với loại có đường. Khi nhìn vào hình ảnh Coca-Cola vào mùa giáng sinh, bạn sẽ thấy rằng họ tuân theo những quy tắc nhất định: các chi tiết phải thể hiện sự vui tươi, ngọt ngào, hạnh phúc và cần phải thân thiện ở mọi nơi.

Quá trình xây dựng thương hiệu cần đơn giản và thuần khiết. Hình dáng, màu sắc, sức nặng cần phải được xem xét vì chúng thể hiện tính chất về đất nước nơi chúng được sử dụng. Vì thế thiết kế cũng được xem là một phần của chiến tranh để trở thành vũ khí chiến đấu.

Thiên tài Madison Avenue phải mất một thời gian để biết được rằng chiếc Junkers 87 Dive Bombers cần phải bật còi báo động để xác định mức độ nguy hiểm khi chuẩn bị đáp. Sự trình diễn cũng là một cách để thể hiện thương hiệu. Ấn tượng trước quang cảnh lộng lẫy của nhà thờ từng tham gia lúc nhỏ, Hitler ủng hộ sự hiện diện của nghệ thuật liên quan đến cờ chính quyền Nazi và tổ chức thành lập ở thủ đô. Được tổ chức vào ban đêm với âm nhạc vui tươi và ánh đèn đuốc lập lòe; những cá nhân quản lý chính quyền Nazi thật sự là những nhà thiết kế hội nghị và sân khấu tài ba.

Hitler đã gặp gỡ Hugo Boss, một nhà may mặc người Ý tài năng để thiết kế đồng phục SS cho nhân viên tàu chở dầu và Luftwaffe. Poster chính trị Đức được tạo nên bởi những nhà thiết kế đồ họa lão luyện nhằm truyền tải chính xác thông điệp của Hitler.

Trong những năm tháng Hitler vươn lên thành một nhà quản lý thực thụ, vẻ bề ngoài là vô cùng quan trọng. AEG là một trong những công ty Đức đầu tiên cải tổ lại hoàn toàn lĩnh vực thiết kế đồ họa. Cùng lúc đó, Ferdinand Porsche tạo ra chiếc xe hơi Volkswagen. Mọi người đều tin tưởng tay nghề của người làm ra nó, cùng với mức giá hợp lý cho một chiếc xe đi vi vu ở Châu Âu.

Giữa năm 1936 và 1966, một triệu chiếc xe được sản xuất. Năm 1975, số lượng sản xuất là 20 triệu và đây là thành công rực rỡ nhất trong lĩnh vực xe hơi. Thậm chí nó còn có cả khẩu hiệu riêng như chiến dịch tuyên truyền chính quyền Nazi Mel Brooks: Sức mạnh từ niềm vui. Chiếc xe này là một ví dụ tuyệt vời của quá trình chính trị hóa chiếc xe thành một biểu tượng. Hitler nói rằng ông đem đến chiếc xe VW để thu hút phiếu bầu cử. Tư tưởng chính trị đã được tích hợp vào trong thiết kế của VW. Trước đó, Nazis nhận ra rằng chất lượng của vũ khí chính là các đặc điểm thiết kế làm nao núng quân thù.

Khi Hitler bắt đầu xâm lược các nước lân cận, phải mất gần một năm để Wehrmacht xâm lược đến bờ biển nước Pháp. Điều đó khiến cho Anh Quốc nhận ra rằng họ cần có những thiết kế tuyệt vời trong thời gian ngắn. Ví dụ, nước Anh cần trang bị vũ khí cho 10 ngàn người dân. Mỗi cây súng đều phải nhẹ, dễ sử dụng và bộ phận khẩu kính phải sẵn sàng mọi lúc. Bởi vì những nguyên liệu tốt sẽ tạo ra vũ khí to và tốt hơn, nhưng chỉ những loại nguyên liệu đơn sơ mới có sẵn để sử dụng.

Reginald Shepherd và Harold Turpin là những người thiết kế thiết bị súng tiểu liên đầu tiên của Anh Quốc. Nó được cấu tạo từ một ống kim loại, động cơ nạp bằng lò xo, vận hành trên hình thức nén ga và dễ dàng sử dụng: The Mk. 1 Sten Gun.

Nó sử dụng triệt để các nguyên liệu và không làm giả hay dùng máy mà chỉ đục lỗ và đánh dấu phần kim loại. Nó cũng không sử dụng chất liệu gỗ vì nguồn cung khan hiếm. Sau Dunkirk, cây súng được đưa vào sản xuất hàng loạt để tăng tính năng và tốc độ sản xuất đã vượt quá sức chịu đựng. Người tiếp theo thấy được cây súng là nhà sản xuất đồ chơi: the Lines Brothera. Họ đã cải thiện khá nhiều và đưa cho Bộ Quốc Phòng Anh. Họ đã giảm số lượng bộ phần tháo rời từ 69 còn 48 và đang đặt hàng 500,000 cái. Điều này cho thấy tính chất của đất nước và văn hóa ở đó. Ví dụ như bộ phận nạp đạn của Mk 3 Sten là giống với phần nạp đạn trong bất kì bộ đệm lò xo nào. Vì thế trong một đất nước thường hay diễn ra chiến tranh khốc liệt, nếu cần một bộ nạp đạn, bạn có thể tìm thấy chúng ngay tại nhà hoặc trên đường hay trong cửa hàng.

Người ta thường nói, cây súng cần phải được sử dụng hàng ngày để hoạt động trơn tru.

Vài người nói rằng thiết kế và nghệ thuật đối lập nhau.

Thiết kế cho ta những giới hạn và giá cả. Nghệ thuật không cho ta những điều đó. Đối với thiết kế, người dùng rất quan trọng. Nghệ thuật không liên quan gì đến nhu cầu con người mà chỉ là những khái niệm và quan điểm.

Máy bay ném bom Mosquito là minh chứng cho kiệt tác thiết kế đến từ Anh Quốc. Được làm từ ván ép, máy bay có độ nhẹ nhàng và với động cơ kép mạnh mẽ, Mosquito là máy bay ném bom siêu nhanh và tuyệt vời. Tốc độ bay lên đến 400 dặm một giờ, chủ yếu là mang theo bom và một vài vũ khí khác. Nó có sức chứa của một B-17 và tỉ lệ tổn thất nhỏ.

Dù thế nào đi nữa thì nhà thiết kế đồ họa là người tạo ra những poster chính trị dùng để giao tiếp trực tiếp với con người. Hãy tạo ra nguồn lực cho bản thân, tìm ra những điểm đáng nghi ngờ. Giữ bản thân bình tĩnh và tiếp tục làm việc cần làm. Và sau đó là sự xuất hiện của một loại hình thiết kế đồ họa với vai trò và động cơ thúc đẩy Anh quốc.

Panzer Mk. VI Tiger One là một cỗ máy hoạt động tuyệt vời trên chiến trường nhưng lại trở nên kém chất lượng trong chiến tranh Đức. Ngày nay, quân đội Mỹ có tư duy đạo đức thiết kế giống như những nhà thiết kế xe tăng thời thế chiến thứ 2. Luôn tồn tại xu hướng hoàn thiện hóa những thứ thực tế. Hãy bỏ đi ý nghĩ sản xuất hàng loạt máy bay. Chúng ta tạo nên 187 F-22s phức tạp và đầy rẫy lỗi kĩ thuật. Trong những năm 1940s, hầu hết những ý tưởng đúng chuẩn, cao cấp và mới mẻ nhất được áp dụng vào những chiếc xe tăng ở chiến trường Đức. Điều này làm trì hoãn sự phát triển cũng như chiến tranh ở Moscow. Vì thế phải mất mấy tháng để Đức hoàn thành tàu chở dầu Tiger. Vào lúc đó Mỹ tạo ra hàng ngàn tàu chở dầu cấp thấp hơn, M4 Sherman. Nga tạo ra T-34, một chiếc tàu chở dầu mạnh mẽ trong vòng vài ngày. Tiger đã được thử nghiệm rộng rãi, bộ phận vô lăng mạnh mẽ, chỗ ngồi tùy chỉnh và có bản chỉ dẫn. T-34 không có những thứ đó, M4 cũng vậy. Mặc dù cuối thế chiến thứ 2 chúng ta đã sản xuất 39,000 cái và Đức chỉ đưa vào sử dụng 1,287. Sau đó, khả năng sản xuất của Đức giảm xuống và họ không thể thay thế những máy đã bị hỏng. Ở những nơi như Kursk và Normandy, số lượng xe tăng chiến đấu rất quan trọng. Có thể khả năng gây sát thương của M4s và T-34s không cao như Panzers nhưng chúng có thể dừng sản xuất và phát triển. Như Josef Stalin nói: “Số lượng chính là chất lượng.”

Allies đã học được những điều trên theo cách mà Nazis chưa hề làm. Khi chiếc tàu lặn tuần tra North Atlantic gửi đi hàng tấn kiện hàng, nhà sản xuất Mỹ đã tạo ra một tàu chở hàng ít hơn một tuần. 7,000 tàu Liberty được sản xuất vào thời điểm cuối chiến tranh. Ford tạo ra chiếc B-24 Liberator cũng vào thời điểm đó. Thật ra Detroit trở thành kho vũ khí cho phía dân chủ mặc dù Ford là phái ủng hộ Nazi và là người hùng của thủ đô Đức.

Những thiết kế phức tạp cần có hệ thống hỗ trợ tương ứng. Tàu chở dầu của Đức thường bị hư hỏng thường xuyên, do đó Đức phải sửa chữa liên tục. Sau tất cả, chi phí xây dựng, hậu quả của thiết kế tồi tàn sẽ ảnh hưởng đến Đức. Hãy nhớ rằng thiết kế chưa tốt trong thời chiến có thể quá đắt. Vấn đề cần có nhiều thời gian để được quan tâm nhiều hơn và tôi sẽ nói rõ hơn trong bài viết sau.

Nguồn: BBC, kênh quân đội, Wiki.

Tác giả: kcatfish
Người dịch: Đáo

• Nhà thiết kế người Đức: Otl Aicher
• Isao Takahata và cuộc đời gắn liền với những kí ức về chiến tranh