Khi các tác phẩm được chọn lọc từ bộ sưu tập nghệ thuật Việt Nam của một chủ sở hữu tuyệt vời đến với Christie’s tại Hồng Kông, chúng tôi gặp gỡ Tiến sĩ Tuấn Phạm, nhà sưu tập ở San Diego, người đã tập hợp các tác phẩm trong nỗ lực kết nối lại với quê hương của chính mình.

Đối với nhà sưu tập người Mỹ gốc Việt, Tiến sĩ Tuấn Phạm, sưu tầm nghệ thuật Việt Nam là một cuộc phiêu lưu đầy tính giáo dục và cảm xúc. Ông giải thích: “Nghệ thuật Việt Nam thực sự là về lịch sử và văn hóa. Nó kể cho bạn một câu chuyện mà bạn chưa từng biết trước đây.”

Mối quan tâm của nhà sưu tập đối với tác phẩm nghệ thuật từ quê hương được khơi dậy bởi một cuộc gặp gỡ tình cờ vào cuối những năm 1990. “Tôi chỉ tình cờ đi ngang qua một phòng tranh [ở Nam Florida], và khi tôi đến gần bức tranh, tôi thấy nó được ký bằng chữ Hán phía trên tên Lê Phổ,” Tuấn Phạm giải thích. Ông mua bức tranh mà không nhận biết rằng thực ra họa sĩ Lê Phổ lại đến từ Việt Nam. Ông nói: “Đây là bức tranh đầu tiên trong bộ sưu tập Việt Nam của tôi, và nó bắt đầu một hành trình cá nhân kết nối tôi với nơi sinh thành của mình. Tuấn Phạm sinh ra tại Việt Nam, nhưng đã trốn sang Hoa Kỳ vào năm 1975 như một người tị nạn 13 tuổi, trốn thoát cùng anh trai. Sau đó, ông chuyển từ Florida đến California để gặp vợ và vào năm 1992, ông thành lập Phamatech, một công ty công nghệ sinh học và phòng thí nghiệm có trụ sở tại San Diego.

Tuấn Phạm giải thích: “Rất nhiều nghệ sĩ [Việt Nam thế kỷ 20] lớn lên ở Việt Nam, nhưng rời Việt Nam sang Pháp và lập nghiệp từ đó. Tôi đã làm điều tương tự. Trong tôi luôn có một phần người Việt Nam và một phần người Mỹ, và sự pha trộn giữa hai nền văn hóa này tương tự như những gì tôi thấy trong một số tác phẩm của nghệ sĩ mà tôi sưu tầm. Đó là lý do tại sao tôi rất thích hành trình [thu thập] này.”

“Hành trình của tôi đã hoàn tất và đã đến lúc người khác bắt đầu hành trình cá nhân của riêng mình” – Tiến sĩ Tuấn Phạm

Một ví dụ điển hình về sự “pha trộn văn hóa” này, như Tuấn Phạm nhắc đến, được thấy trong Nue (Nude), bức tranh khỏa thân của Lê Phổ (1907-2001), thực hiện tại Hà Nội năm 1931.“Điều thú vị ở tác phẩm này đó là do nó miêu tả về một người châu Âu chứ không phải một phụ nữ Việt Nam,” Dexter How, Trưởng bộ phận Kinh doanh, Nghệ thuật Đông Nam Á tại Christie’s tại Singapore giải thích. Vẽ khỏa thân ở Việt Nam vào những năm 1930 đã đi ngược lại truyền thống của tư duy Nho giáo, và đưa Lê Phổ đi trước thời đại. 

Ảnh khỏa thân thời này ở Việt Nam rất được săn đón và hiếm khi tung ra thị trường. Nue (Nude) được bán với giá HK$ 10.925.000 tại Christie’s Hồng Kông vào tháng 5 năm 2019, cao hơn gấp đôi so với giá ước tính của nó.

Chúng tôi gặp Tuấn Phạm trong một phòng trưng bày tư nhân ở San Diego, thành phố mà giờ đây ông gọi là nhà. Trong hơn 30 năm qua, ông đã tập hợp được một trong những bộ sưu tập tranh Việt Nam đẹp nhất thế giới trải dài từ những năm 1930 đến những năm 1980. Một số tên tuổi lớn nhất của nghệ thuật Việt Nam thế kỷ 20 có thể kể đến như Lê Phổ, Nguyễn Phan Chánh (1892-1984), Tô Ngọc Vân (1906-1954) và Vũ Cao Đàm (1908-2000). Những câu chuyện của các họa sĩ trong bộ sưu tập của Tuấn Phạm kể về tình yêu gia đình, tình đồng hành và cuộc sống đời thường của người Việt Nam. 

Fisherman and Family (1940), một bức tranh lụa khổ lớn cực kỳ quý hiếm của Lương Xuân Nhị (1914-2006), mô tả một gia đình bình dân đang “giúp đỡ nhau” giữa ngày làm việc. Tuấn Phạm nói: “Đây là những điều mà bạn học được khi lớn lên. Vì vậy, khi nhìn vào những bức tranh này, bạn kết nối với chúng.”

“Trong 20 năm qua, tôi rất thích bộ sưu tập này, nhưng khi nhìn qua những bức tranh này, tôi nhận ra rằng chúng không phải là tranh của tôi,” nhà sưu tập nói về quyết định bán của mình. “Chúng thực sự thuộc về ngoài kia. Hành trình của tôi đã hoàn tất và đã đến lúc người khác bắt đầu hành trình cá nhân của mình.”

Bộ sưu tập nghệ thuật Việt Nam của Tiến sĩ Tuấn Phạm được giới thiệu tại Christie’s Hồng Kông trong hai mùa – 17 tác phẩm trong bộ sưu tập được chào bán tại Hồng Kông vào ngày 26 tháng 5 năm 2019 và 16 tác phẩm còn lại đã được trình làng tại Hồng Kông trong Thế kỷ 20 & Buổi bình mình của Nghệ thuật Đương đại vào ngày 24 tháng 11 năm 2019.

Người dịch: Nam Vu

Nguồn: christie’s