Khi nói về sự tiến hóa, chúng ta thường đặt tư duy vào khung thời gian của hàng ngàn, triệu hoặc tỉ năm. Đó là sự tiến hóa chầm chậm của một loài vật trong suốt một thiên niên kỉ, sự phát triển từ một con cá thành loài lưỡng cư hay sự phân nhánh từ khủng long thành một loài anh em xa là gà.

Góc nhìn này rất phổ biến khi chúng ta tư duy trong môi trường vật lý, sinh học và động vật học. Tuy nhiên liệu có hợp lý không khi nói rằng ý tưởng cũng tiến hóa như thế, có lẽ thứ triết học bao phủ chủ đề này rộng hơn là ý tưởng. Và còn bản thân bạn thì sao, những ý tưởng, tư duy và sự tiến hóa của bản thân trong một đời hoặc một tuần, một ngày thì sao?

Viết nên một câu chuyện giống như kiểm soát sự tiến hóa diễn ra ngay trước mắt mình, một sự tiến hóa được tác động bởi nhận thức. Chúng ta bắt đầu bằng một ý tưởng, đôi khi ý tưởng này rất rõ ràng với một con đường phía trước dẫn đến đích đến. Đôi khi ý tưởng này đi qua trận sương mù tựa như thiết bị chiếu laser, một luồng sáng đơn không có đích đến rõ ràng. Nó là khoảng cách giữa ý tưởng ban đầu và tác phẩm cuối cùng, nó nắm giữ chìa khóa để nghệ sĩ tiến hóa trong bất kì phương tiện nào.

Chìa khóa để nghệ sĩ tiến hóa – “Nồi súp nguyên thủy”

“Nồi súp nguyên thủy” là một thuật ngữ do nhà sinh học Alexander Oparin người Liên Xô và nhà khoa học John Burdon Sanderson Haldane người Anh giới thiệu. Năm 1924, hai ông độc lập đề xuất một lý thuyết về nguồn gốc sự sống trên Trái Đất thông qua sự biến đổi xuyên suốt trong quá trình tiến hóa hóa học dần dần của những thể hạt mang cacbon tại một không gian gọi là nồi súp nguyên thủy.

Nhà hóa sinh Robert Shapiro đã tóm tắt lý thuyết “nồi súp nguyên thủy” của Oparin và Haldane như sau:

[1] Trái Đất thuở sơ khai có một bầu khí quyển mang tính khử về mặt hóa học.

[2] Trong bầu khí quyển này, sự tương tác giữa các chất đã phát xuất năng lượng dưới nhiều dạng khác nhau, sản sinh ra những hợp chất hữu cơ đơn giản (như các “đơn phân (monome)”).

[3] Những hợp chất này được tích lũy dần dần thành một “nồi súp” đậm đặc, tập trung tại nhiều địa điểm khác nhau (như bờ biển, miệng phun đại dương, v.v…)

[4] Và bằng những biến đổi xa hơn nữa, nhiều hợp chất polyme hữu cơ phức tạp – và cả sự sống – đã phát triển từ nồi súp này.

Như vậy, “khoảng cách” giữa ý tưởng ban đầu và tác phẩm cuối cùng đó cũng giống như một “Nồi súp nguyên thủy – Primordial Soup”, nơi khởi nguồn của tất cả chúng ta.

Nó là một hỗn hợp chứa đựng các ý tưởng, có thể một ý tưởng dẫn đến ngõ cụt trong khi số khác có tiềm năng biến đổi thành một thứ hoàn toàn khác.

Tương tự như mã di truyền; tạo các lỗi nhỏ, biến đổi, lặp lại hoặc bất kì cụm từ bạn muốn đặt cho những khoảnh khắc tình cờ nhỏ này.

Đây là nơi chúng ta không còn vướng vào vòng tròn tư duy, không còn lặp lại các phương pháp tương tự và sẵn sàng học hỏi. Một suy nghĩ biến thể sinh ra hàng loạt các tư duy mới lạ. Trước khi nhận biết, bạn đã tạo ra một thứ gì đó độc nhất trong thế giới này. Đột nhiên bạn là một con người suy nghĩ theo một kiểu hình khác biệt so với tất cả các con người khác. Bạn không còn là một cá nhân quan sát tĩnh lặng nữa, thay vào đó trở thành nhân tố tham gia vào thế giới này với vai trò một người đóng góp. Tôi nghĩ rằng đây là thứ thôi thúc người sáng tạo làm nên bản chất của cá nhân làm sáng tạo. Có lẽ sáng tạo có một mã DNA của riêng nó đã vô tình lặp lại, dẫn dắt chúng ta kiếm sự mới lạ một cách đầy ám ảnh.

Tôi tin rằng sự tiến hóa của sáng tạo có thể diễn ra trong chớp mắt, một yếu tố xúc tác có thể biến một nghệ sĩ từ đau khổ sang giải thoát. Một khi bị nhấn chìm bởi những tầm thường trong cuộc sống rồi sau đó phóng chiếu nó vào ma thuật của thế giới sáng tạo, chỉ một tia sáng như thế cũng đủ để dấy lên cơn tức giận điên cuồng trong tâm hồn con người.

Tiến hóa không chờ đợi cảm hứng

Tôi nói điều này từ sâu thẳm trong tâm hồn, rằng cuối cùng tôi đã trở về nơi mình cần ở. Tôi đã gạt khát khao nghệ sĩ của mình qua một bên trong khoảng thời gian dài và hướng đến khía cạnh thực tế của cuộc sống để chạy theo đồng tiền. Tôi đã từng xếp hàng dài trên cao tốc kẹt kín người chỉ để lấy miếng bánh. Trường nghệ thuật gọi tôi khi tôi bỏ học, nhưng đồng tiền lại thì thầm bên tai. Nó thì thầm về những nghi ngờ, lo lắng về tương lai và tôi đã nghe nó, nhưng sự thôi thúc sáng tạo luôn ẩn bên dưới bề mặt đó, tựa như một mong muốn mà tôi không thể nào đạt được. Tôi phớt lờ nó đi và trở nên mụ mẫm. Hôm nay tôi hiện diện ở đây, chìm đắm bản thân trong một nồi súp nguyên thủy với hi vọng có thể bất tuân quy tắc mà tiến hóa vô định. Tôi cần phải tạo ra thứ gì đó, bất kì thứ gì để xóa bỏ đi mong muốn âm ỉ đó.

Tôi sống trong thời điểm năm 2020, và các trang ‘Web’ đã chạm đến mọi ngóc ngách của địa cầu. Ý tưởng, tư duy, sự giao tiếp cứ tuôn chảy như một dòng sông trong thế giới, đây là một kỉ nguyên tuyệt vời để sống. Thời phục hưng là khoảng thời gian lịch sử khi những người thợ điện thắp lên ngọn lửa và giờ đây chúng ta có cơ hội để hòa mình vào thời kì phục hưng lớn lao hơn nhiều. Chúng ta đều là những nghệ sĩ, nhà sáng tạo sống trong một thời đại nơi chúng ta chia sẻ ý tưởng và mở rộng trải nghiệm. Loài người năm 2020 là một tổ hợp có nhận thức lớn, liên kết với nhau, biến đổi và tiến hóa.

Tiến hóa không đợi chờ cảm hứng, nó chỉ cứ tiếp tục vận hành, sáng tạo, tạo ra sai lầm và thậm chí là thất bại hoàn toàn như đi ngõ cụt. Nó không hề cảm thấy lúng túng hay tiếc thương cho chính nó.

Đó là một động lực trường tồn để tạo ra sáng tạo mới một cách tình cờ? Ai biết được thế nào, khi nghệ sĩ tình cờ phát hiện ra một viên ngọc quý, liệu đó có phải là tình cờ hay là tất cả đều là những bước tiến được thực hiện sẵn để dẫn đến điều này.

Tôi đã nỗ lực hết mình để thu thập nguyên liệu và hương vị vào nồi súp nguyên thủy của mình, tạo ra những ‘thứ’ mới lạ để đóng góp vào hiện thực của chúng ta. Tôi mong bạn cũng như thế.

Tác giả: Tom Greaney
Người dịch: Đáo
Nguồn: Medium