Edward Gorey - nghệ sĩ minh họa, kẻ yêu mèo hay bậc thầy rùng rợn người Mỹ

Ai khác có thể viết cuốn sách về bảng chữ cái trong đó có đoạn “E dành cho Ernest, người mắc nghẹn vì một trái đào?” hay “B dành cho Basil, kẻ bị ám sát bởi đàn gấu?”. Bậc thầy của sự rùng rợn, người yêu thích mọi thứ thuộc về thời kì Edward, một biểu tượng phong cách lạ lùng, người yêu mèo – họa sĩ minh họa và tác giả quá cố, Edward Gorey – đánh dấu tick vào tất cả mọi ô trống đó.

Edward Gorey, 1973
© Bruce Chernin via the Alpern Collection,
Rare Book & Manuscript Library, Columbia University.

Gorey là một người đàn ông có các tác phẩm ở giao lộ của sự ghê gớm và vui nhộn, tuyệt vời và trần tục, người đã mở đường cho mình hàng thập kỷ trước cả Tim Burton hay Lemony Snicket (tất nhiên ông là nguồn cảm hứng của họ).

Vị họa sĩ này không cố tìm cách đối xử với trẻ em như người lớn, nhưng ông đã khéo léo đưa chúng vào những tình huống mà người trưởng thành có thể phải đối diện, những câu chuyện đen tối, tô màu cho trí tưởng tượng của nhiều đứa trẻ (và những cơn ác mộng của chúng).

Nếu chúng ta có thể chuyển sự chú ý đi một lúc, từ bản chất tối tăm và ghê rợn trong minh họa của ông, ta bắt đầu khám phá được rằng công việc của Gorey như một kho báu bất ngờ của cảm hứng thời trang bất tận – từ các phụ kiện lòe loẹt của nhân vật cho đến trang phục siêu thực và phức tạp. Vị họa sĩ này thậm chí còn say mê thiết kế trang phục cho Broadway vào những năm 1970 và giành được giải thưởng Tony*.

*Antoinette Perry Awards for Excellence in Theatre, hay thường gọi tắt là giải Tony, là giải thưởng cho nghệ thuật sân khấu Hoa Kỳ do Cánh Sân khấu Hoa Kỳ và Liên hội Broadway trao tặng hàng năm tại New York City.

Grands Ballets de Liechtenstein et de l’Univers, 1923 (Gorey)

“Caviglia Cruising the Adriatic” từ quyển The Blue Aspic, viết và minh họa bởi Gorey

Nhà viết tiểu sử Mark Dery của họa sĩ ấy từng nói: “Edward Gorey sinh ra để trở thành một di sản“.

The Gashlycrumb Tinies

“Cuộc sống về bản chất vừa nhàm chán vừa nguy hiểm… trong một khoảnh khắc bất kì, mặt đất có thể nuốt chửng lấy ta. Hẳn nhiên, điều ấy dường như là không thể; đó là lí do vì sao cuộc đời lại thật nhàm chán làm sao…”

– Edward J Gorey

© Steve Marsel Studio Inc

Cuộc sống riêng tư của Edward Gorey vẫn còn là một bí ẩn – một điều mà các nhà phê bình chỉ mới bắt đầu tìm hiểu kể từ khi ông qua đời vào năm 2000. Được những người hâm mộ biết đến với cái tên “Người ông của văn hóa Goth*” (Granddaddy of Goth), ông không bao giờ kết hôn và có ám chỉ trong vài cuộc phỏng vấn rằng mình có thể là người vô tính (asexual). Nhưng Edward Gorey có một tình yêu lớn trong đời mà ta có thể chắc chắn: mèo. Vị họa sĩ này có rất nhiều mèo ở ngôi nhà tại Cape Cod (Mỹ), những người bạn đồng hành thầm lặng cho đến cuối cuộc đời ông.

*Goth là một tiểu văn hoá dựa trên âm nhạc bắt nguồn từ nước Anh khoảng đầu những năm 1980. Nó thường được nghĩ đến như một phong cách tăm tối, ảm đạm. Trong thời trang, nó thường được biết đến với các bộ trang phục sẫm màu, rối rắm và có chút buông thả, thường thể hiện nội tâm hỗn loạn của người mặc.



Tình yêu động vật cuối cùng đã khiến ông cho đi những chiếc áo khoác lông tạo nên biểu tượng của chính mình, bán đấu giá bộ sưu tập và quyên góp tiền cho PETA. Nhưng ngay cả khi không tính tới những chiếc áo khoác, ảnh hưởng thời trang của ông vẫn luôn được củng cố.

Edward Gorey là người đàn ông bảnh bao bên bờ biển phía Đông, thường dạo quanh thị trấn với đồ trang sức kim loại được thực hiện thủ công – các mặt dây chuyền dài, những chiếc nhẫn to bè chồng lên nhau – và khăn quàng cổ cùng áo khoác quá khổ. Ngay cả các nhân vật minh họa của ông, dẫu nam hay nữ, đều đem đến cảm giác tuyệt vời về phong cách của người tạo ra chúng (cũng như chiếc áo khoác racoon của ông vậy).


Từ tác phẩm The Glorious Nosebleed (1975) của Edward Gorey

Tuy toát ra một vẻ hào hoa như thế, Edward Gorey vẫn có một chút ẩn dật. Ông đã xuất bản các tác phẩm dưới cái tên được đảo chữ, như Ogdred Weary, Dogear Wryde, và Ms. Regera Dowdy (một trong số cái tên đó đã được khắc lên biển số xe của ông). Khi những cuốn sách như The Unstrung Harp (1953) và The Doubtful Guest (1957) ra mắt, công chúng đã nghĩ ngay tới Edward J Gorey như một hậu duệ thời Victoria luôn bị ám ảnh bởi cái chết.


A Dull Afternoon” – Tranh gốc vẽ bởi Gorey. 

Người nghệ sĩ ấy thích tô điểm cho thế giới của mình bằng sự sợ hãi, và cách nói tục tĩu ông làm là A) đậm chất Anh B) rất tươi mới đối với công chúng Mỹ. Không ai chứng kiến bất cứ điều gì tương tự thế như ở Mỹ (đặc biệt là kể từ năm 1880).



The Eleventh Episode (1969)

Minh họa từ The Willowdale Handcar, viết và minh họa bởi Gorey



Gạt đi những vỏ bọc ấy, bạn sẽ phát hiện ra rằng ở cốt lõi, Edward Gorey là một người Trung Tây thông thái đến từ Chicago. Ông lớn lên vô cùng bình thường nhưng có một gia đình đa tài; từ người cha làm báo có người vợ thứ hai diễn xuất trong bộ phim Casablanca năm 1942 (người chơi guitar cạnh bên cây đàn piano của nhân vật Sam), đến bà cố, người tạo ra sự nghiệp lớn bằng việc kinh doanh thiệp mừng. Không có gì đáng ngạc nhiên, ông là một thần đồng minh họa, thực hiện tác phẩm đầu tiên của mình (“Sausage Train”) khi chỉ mới 18 tháng tuổi. Ông yêu tất cả mọi thứ về Agatha Christie cho đến Johannes Vermeer, và từ đó vô cùng tỉ mẩn để có được phong cách đặc trưng, chi tiết của riêng mình.

các bìa sách được minh họa bởi Gorey

Về sau, tài năng đã đưa ông đến Manhattan. Ông kết bạn với một người có công trong việc khởi đầu cho sự nghiệp của mình – chủ cửa hàng sách Andreas Brown – người điều hành Gotham Book Mart trong một tầng hầm nhỏ ở Midtown – mà theo Arthur Miller là “một nguồn sách vô giá… Tôi không thể tưởng tượng được thành phố New York mà không có nó“. (Như nhiều hiệu sách lớn, nó đóng cửa vào năm 2007).

Năm 1953, Edward Gorey đã xuất bản tác phẩm độc lập đầu tiên của mình, The Unstrung Harp. Tờ New York Times đã gọi nó là “một kiệt tác nhỏ” về “sự cô lập, khó khăn của nhà văn và sự nhàm chán đơn thuần“. Đó là một thành công quan trọng. Gorey sống ở Manhattan cho đến năm 1960, minh họa bìa sách cho NXB Doubleday Anchor và thậm chí xuất bản hai bản vẽ trong The New Yorker vào những năm 1990, sau này chúng đều trở thành trang bìa.


“Anh ta vô tình rơi khỏi bến cảng”.
Từ The Glorious Nosebleed.

Các bản vẽ của Gorey là “một kỹ năng kì diệu ở kĩ thuật kết hợp bút và mực”, người viết tiểu sử Mark Dery giải thích rằng “những bản vẽ tinh xảo ở bao con đường lát đá cuội, không có hai viên sỏi nào giống nhau; giấy dán tường thời Victoria quấn cùng họa tiết serpentine. Kĩ thuật đan chéo đều đặn như máy của Gorey hẳn sẽ là sự ghen tị của nhà in thế kỷ XIX Gustave Doré, cũng là họa sĩ minh họa những cuốn sách về Alice của Lewis Carroll.

“Cô ấy đùa nghịch với những hạt cườm một cách vụng về,”
Từ quyển The Glorious Nosebleed.


Đối với trẻ em, Gorey là người bạn tâm giao vô giá trong thế giới chẳng khác nào chỉ dành cho người lớn. Ông đem lại cái nhìn với sức hấp dẫn khó cưỡng cho bao đứa trẻ mỗi khi kể cho chúng nghe một câu chuyện, thứ mà các bậc cha mẹ có thể lạnh toát sống lưng khi nghe tới. Chả hạn như cuốn sách trẻ em đột phá The Doubtful Guest. Tác phẩm không hề có sự xuất hiện của điều gì đáng lo ngại xảy ra ngoài phần xuất hiện của một sinh vật nhỏ kỳ lạ chẳng chịu rời đi. Các sinh vật, thật sự có phần nào đấy đáng yêu, neo lại cùng những người bệnh tâm thần với sự kiên trì không giải thích được để được là một phần cuộc sống của các nhân vật.

“Scrap Irony”, một bình luận văn hóa,
được minh họa bởi Gorey vào năm 1961

Khi ông say mê các tác phẩm nhắm vào đối tượng là người lớn, mọi thứ trở nên khá mạo hiểm. Ví dụ như The Curious Sofa (1961), một cuốn sách đầy ngụ ý, minh họa các nội dung khiêu dâm mà Edward Gorey đã xuất bản dưới bút danh Ogdred Weary, như một kiểu châm biếm quyển sách về tình dục khét tiếng, The Story of O. Felicia Lamport, bản thân là một người châm biếm nổi tiếng, cũng hợp tác với ông để xuất bản nhiều câu châm biếm, như Scrap Irony (cũng được xuất bản năm 1961). Trong đó, họ châm chọc mọi thứ, từ thời trang đến công nghệ.

Trái: Minh họa Dracula của Gorey; phải: “Dracula” tại nhà hát Alley


Những người hâm mộ tại sân khấu Broadway cũng sẽ biết tác phẩm của Gorey từ năm 1977, Dracula, với cảnh quay thổi hồn khiến ta có cảm giác những câu chuyện Gorey đang hiện hữu và các bộ trang phục đã giành cho ông một giải Tony Award danh giá. Chính gu thẩm mỹ của người họa sĩ này bao trùm lấy tất cả khiến khán giả choáng váng; và khi phát sóng, tạp chí Time tuyên bố tác phẩm ấy chính là linh hồn của chương trình.

“Dracula” tại nhà hát Alley (ảnh bởi Mike McCormick)

Gout của ông đã truyền cảm hứng cho các nhà thiết kế nội thất và thời trang khắp nơi, từ Commes des Garcons đến Anna Sui, người tin rằng sự tuyệt vời của Gorey đến từ cái nhìn nhạy bén về việc hòa quyện giữa các kết cấu, văn hóa và thời đại. Đoạn hoạt hình mở màn cho chương trình truyền hình Mystery! của đài PBS mang đến cho ông tiếng tăm lớn và bao gồm một số thiết kế thời trang tuyệt đẹp, gợi nhớ đến Emilie Flöge, nhà thiết kế vô danh đằng sau những bức tranh của Klimt.

Một cảnh trong đoạn giới thiệu của chương trình Mystery!

© Edward Gorey House

Gorey’s handmade jewlery © Christopher Seufert 

Gorey sống lặng lẽ những năm cuối đời, với tư cách là một thành viên cộng đồng được yêu mến của Cảng Yarmouth, Massachusetts, trên Cape Cod, tạo ra các chương trình múa rối papier-mache mang tên Le Dramricule Stoique. Một trong những màn trình diễn ấn tượng nhất thật ra lại diễn ra sau cái chết của Gorey, với nhạc nền phim bởi Daniel James Wolf và được chỉ đạo bởi người bạn và cộng tác viên của ông, Carol Verburg.

Khi Gorey qua đời vào năm 2000, Andreas Brown, chủ cửa hàng sách được cho là đã góp phần tạo nên sự nghiệp của Gorey, đã phát hiện ra một bộ nhớ cache lớn của các tác phẩm chưa được công bố, từ hình minh họa đến kịch bản; là “bằng chứng tư liệu phong phú cho nhiều cuốn sách trong tương lai và cho các vở kịch dựa trên tác phẩm của chính ông ấy“.

Và nếu may mắn, rất có thể ta sẽ có thêm nhiều Gorey sắp tới nữa.


Edward Gorey “cult” tattoos

Như nhà viết tiểu sử Mark Dery nói, ngay cả khi bạn không biết Gorey bằng tên, bạn vẫn biết ông bởi di sản được để lại. Ngày nay, “thế giới nhỏ bé [của ông] đã giành được một sự tôn phục chính thức. Cho dù họ có thấy tên ông trong phần ‘credit’ hay không [thì] sâu thẳm trong tim của mỗi người hâm mộ của Tim Burton đều là một người hâm mộ Gorey. Burton nợ Gorey một sự tri ân đáng kể, rõ ràng nhất là bộ phim hoạt hình The Nightmare Before Christmas và Corpse Bride.”


From Scrap Irony © Edward Gorey House


Lemony Snicket, tác giả của bộ sách Series of Unfortunate Events, đã đi xa đến mức nói rằng “khi tôi lần đầu tiên viết lách, tôi đi khắp nơi hô hoán, ‘Tôi là một sự lột xác hoàn toàn của Edward Gorey,’ và mọi người nói, ‘Đó là ai thế?'”


Edward Gorey với búp bê có cảm hứng từ quyển “Doubtful Guest”
(một trong những nhân vật ông minh họa)
New York, 1958


May mắn thay, nhà làm phim Christopher Seufert đã quay một bộ phim tài liệu về Edward Gorey từ năm 1996, cho đến khi Gorey qua đời vào tháng 4 năm 2000. Đến nay, đoàn làm phim đang trong giai đoạn hậu kỳ, nhưng hy vọng chúng ta sẽ sớm có một cửa sổ mới vào cuộc đời vị họa sĩ ấy.


Cho đến khi ấy, bạn có thể ghé thăm ngôi nhà của Gorey ở Cape Cod, nơi đã trở thành một trong những bảo tàng cá nhân trên thế giới. Bạn có thể đi lang thang trong hành lang, nhìn thấy những món trang sức lấp lánh hay ấm trà vẫn để yên trên ấm nước – như vẫn đang chờ đợi Gorey dạo quanh góc phòng.


Giờ thì hãy xem qua một đoạn phim hoạt hình do fan thực hiện mang tên Edward Gorey’s Alphabet, sử dụng minh họa từ quyển sách ‘The Gashlyscrumb Tinies‘.



Nguồn: messynessychic

Cùng tác giả

#Tag

edward gorey giới thiệu họa sĩ họa sĩ minh họa illustrators minh hoa

iDesign Must-try

Thư giãn cùng bộ ba mèo con đáng yêu, tinh nghịch qua loạt tranh của NEKO OJIMEOW
Thư giãn cùng bộ ba mèo con đáng yêu, tinh nghịch qua loạt tranh của NEKO OJIMEOW
NEKO OJIMEOW là một họa sĩ tranh minh họa đến từ Đài Loan. Trên nền tông vàng pastel đặc trưng, họa sĩ đưa người xem đến với thế giới nghệ…
Những ‘căn cứ’ đầy thu hút qua loạt tranh minh họa của Akabane
Những ‘căn cứ’ đầy thu hút qua loạt tranh minh họa của Akabane
Akabane Boogie Woogie (赤羽ブギウギ) là họa sĩ tranh minh họa đến từ Nhật Bản, với bảng màu nổi bật và góc nhìn bao quát, những tác phẩm của Akabane đưa…
Những bức tranh minh họa cắt khung đầy màu sắc và chi tiết của Hinano
Những bức tranh minh họa cắt khung đầy màu sắc và chi tiết của Hinano
Hinano (日菜乃) là họa sĩ tranh minh họa đến từ Nhật Bản, những tác phẩm của Hinano thường bao gồm nhiều khung tranh nhỏ khắc họa những chi tiết, hình…
Cẩm Tú & Thiết kế sáng tạo: Câu chuyện về yếu tố bản địa ở nước ngoài
Cẩm Tú & Thiết kế sáng tạo: Câu chuyện về yếu tố bản địa ở nước ngoài
Yếu tố bản địa hay được giải thích dễ hiểu hơn là văn hóa tại khu vực đó – ảnh hưởng không nhỏ đến quá trình thực hiện thiết kế…
Minh họa sách Đồng Dao của Vườn Illustration: Cảm hứng từ tranh dân gian Đông Hồ
Minh họa sách Đồng Dao của Vườn Illustration: Cảm hứng từ tranh dân gian Đông Hồ
Tranh Đông Hồ là bộ môn nghệ thuật truyền thống phản ánh giá trị thẩm mỹ truyền thống, những triết lý xã hội và ước vọng nhân văn. Các chủ…
Những căn phòng lộn xộn và cửa hàng đầy ắp hàng hoá của Rain Szeto
Những căn phòng lộn xộn và cửa hàng đầy ắp hàng hoá của Rain Szeto
Rain Szeto là hoạ sĩ màu nước và mực đến từ San Francisco, California. Các tác phẩm của Szeto thường ghi lại những khoảng khắc mãn nguyện, nhàn rỗi trong…