Ai có thể nghĩ rằng tham vọng sẽ là rào cản của Steven Spielberg vào đầu thập niên 2000?

Sau khi thống trị thập niên 90 với những bộ phim tình cảm hạng nặng như Schindler’s List, Amistad và Saving Private Ryan, Speilberg tiếp tục cuộc chinh phục của mình theo phong cách của hai đạo diễn nổi tiếng Kubrick và Ridley Scott trong hai dự án tiếp theo với nhiều phản hồi tranh cãi. Sau những bộ phim hơi quá sức về đề tài khoa học viễn tưởng, ông quyết định nhượng bộ và quay trở lại sở trưởng, là niềm vui quái dị thể hiện rõ nét trong các tác phẩm của ông ở thập niên 80. Kết quả là chúng ta có một bộ phim nói về bản chất tự nhiên đầy tinh tế của con người, tràn đầy niềm vui vô tư.

“Chàng thơ” của Spielberg là Frank Abagnale Jr. (Leonardo DiCaprio), một tên bịp bợm đích thực bỏ nhà ra đi vào năm 16 tuổi và bắt đầu lừa đảo nhiều ngân hàng lớn ở Mỹ chỉ bằng một tấm séc giả mạo đầy mưu mẹo. Khi bị bắt bởi FBI vào năm 19 tuổi, Frank đã xuất sắc đóng giả thành một phi công của Pan American Ariways, viên quản lý ER (tạm dịch: quản lý quan hệ lao động), luật sư bồi thẩm đoàn và cả tá lốt cải trang khác. Bên cạnh việc bị thu hút bởi vẻ quyến rũ của Frank, khán giả còn công nhận đây không chỉ là một bộ phim xuất sắc về đề tài lừa đảo, mà còn mang lại một cái nhìn sâu sắc về một chàng trai đang chật vật trở thành một quý ông.

Hành trình của Frank được thúc đẩy bởi mối quan hệ của anh với cha mình. Anh lớn lên với tâm lý lý tưởng hóa Frank Sr. (Christopher Walken), một người cha mồm mép, trốn thuế và luôn khuyến khích Frank lách luật. Trong những năm vị thành niên của Franks, người cha này luôn đóng vai nạn nhân, không tiếc lời phỉ báng chính phủ lạm quyền và luôn xót thương một giấc mơ Mỹ hào nhoáng. Cuộc chiến của Frank chống lại các tập đoàn và ngân hàng vô danh được khích động bởi hình ảnh của người cha bị hệ thống này tàn phá. Thật vậy, toàn bộ sự nghiệp thao túng lừa đảo của Frank dường như chỉ nhằm hòa giải cuộc ly hôn của cha mẹ mình và lưu giữ cuộc sống lý tưởng của giấc mơ Mỹ một lần nữa. Nhưng qua nhiều lần trò chuyện với cha trong những năm tiếp theo, Frank bắt đầu nhận ra rằng cha anh sẽ không bao giờ lấy lại được những ngày vinh quang, và con đường lừa dối chỉ có thể dẫn anh đến sự hủy diệt, ngay cả khi nó được xây dựng dựa trên ý định tốt để làm hài lòng người thân của anh.

Ở phía bên kia của pháp luật là nhân viên FBI Carl Hanratty (Tom Hanks), một người nghiện làm việc cực kỳ nghiêm túc và luôn xem Frank là đối thủ xứng đáng. Cuộc gặp gỡ đầu tiên của họ là điểm nổi bật của bộ phim, khi Hanratty, lúc này không biết danh tính thực sự của Frank, đã đưa anh vào tầm ngắm nhưng lại bị anh lừa. Sự sỉ nhục cá nhân này dẫn cả hai đến một trò mèo vờn chuột ngấm ngầm để rồi phát triển thành mối quan hệ cha-con. Trong khi cha ruột của Frank yêu cầu anh tiếp tục làm việc xấu vì lợi ích và tham vọng thì Hanratty lại nói về đạo lý thông thường và nhắc nhở Frank những hậu quả thực tế mà anh phải đối. Hành trình của Frank giống như một phiên bản mãnh liệt của tuổi trẻ nổi loạn. Rõ ràng Frank thực sự không quan tâm đến hàng triệu đô la dễ dàng đánh cắp, mà là cảm giác thích thú và hồi hộp trong cuộc săn đuổi. Những phim hay nhất về chủ đề trộm cắp chưa bao giờ là tiền bạc, thế nên động cơ của Frank hình thành nên một tính cách nhân vật phức tạp chặt chẽ mà vẫn giữ được sự phấn khích cho khán giả trong những màn hành động.

Khi thưởng thức bộ phim, khán giả có thể cảm nhận một không khí thoải mái từ toàn bộ dàn diễn viên cùng đoàn phim. Đó là DiCaprio – một hình ảnh tươi mới so với giới chính trị căng thẳng ở New York, một người đàn ông đầy phức tạp nhưng cũng dễ dàng đánh cắp trái tim mọi người. Đó là Hanks – hào hứng với một vai phụ phức tạp đầy mới mẻ sau một loạt phim thiên về chiều sâu nội tâm. Đó là người quay phim của Spielberg – Janusz Kaminski, người đã sướng đến phát điên khi thu giữ được những màu sắc sống động của những năm 1960 thay vì phải chỉnh màu tông trắng như ba bộ phim trước. Đó là âm nhạc tuyệt vời đầy linh hoạt hơn mức tưởng tượng do John Williams biên soạn.

Sự vĩ đại của bộ phim, một phần, được thiết lập dựa trên cảm giác chân thật rằng dàn diễn viên và đoàn làm phim không gồng mình để làm một bộ phim hoành tráng nhằm thay đổi gu thưởng thức của khán giả, mà chỉ là họ đang tận hưởng khoảng thời gian tuyệt vời khi sản xuất một bộ phim cổ điển.

Hơn cả những ý tưởng tuyệt vời, thành công của phim cũng bắt nguồn từ khả năng nắm bắt cảm giác của khán giả. Cuộc gặp gỡ của Frank với các nhân vật khác là những đoạn đối thoại tuyệt vời, nhưng những gì đọng lại trong khán giả là hình ảnh của cha mẹ anh nhảy múa trong cảnh mở đầu nhẹ nhàng, Hanratty trả lời điện thoại một mình trong văn phòng vào đêm Giáng sinh, FBI đột kích vào hiện trường tội phạm, và Frank tham gia vào một chương trình ca hát hokey cùng với gia đình vị hôn thê như thể đó là gia đình mà anh đã  đã tìm kiếm bấy lâu. Không có màn đua xe hay đấu súng, chỉ những nhân vật chân thật khiến chúng ta dễ dàng nhớ đến mà không quan tâm đến quan điểm đạo đức của họ. Thật dễ để nghiêng về chính nghĩa của Hanks nhưng DiCaprio cũng đầy thu hút với danh nghĩa một tên tội phạm, một phần vì chúng ta biết anh không gây hại cho bất kỳ ai ngoài chính bản thân mình. Thậm chí còn có những khoảnh khắc ta bị lừa khi quên rằng nhân vật chỉ mới mười bảy tuổi và trôi tuột vào cuộc nổi dậy không lành mạnh của Frank.

Trong câu chuyện của Frank Abagnale, Spielberg có thể nhìn thấy chính mình, là chàng thanh niên đã lẻn vào Universal hồi thập niên 60 và thuyết phục mọi người xung quanh rằng mình là một đạo diễn tài năng. Một phần quyến rũ trong lời nói dối của Frank là cách anh dễ dàng nhập vai. Là học sinh mới ở trường, anh thuyết phục cả lớp rằng anh thực ra là giáo viên thay thế, đóng tròn vai trong suốt một tuần. Có bao nhiêu người trong chúng ta tự tin để giành được một công việc giám sát ER trong khi không hề có kiến thức? Rõ ràng là Frank rất thông minh, nhưng không chỉ nhờ vào IQ. Thành công của anh được xây dựng dựa trên sự hiểu biết của anh về con người, khi anh cho họ nghe những gì họ muốn. Đó là một sự hấp dẫn bất tận về giấc mơ Mỹ đầy hoài nghi và lạc quan. Tôi ước rằng mình có đủ can đảm để đi vào một sân bay trong đồng phục phi công và lên máy bay miễn phí bằng mọi giá, nhưng đồng thời đây cũng là bản cáo trạng cho những thiếu sót của hệ thống đất nước này.

Thật dễ dàng để khán giả nhớ rằng Catch Me If You Can có ít chất của Spielberg, nhưng đây lại là là một trong những tác phẩm hay nhất của đạo diễn. Câu chuyện của Frank Abagnale Jr. là một tác phẩm thuần túy nỗi ám ảnh của đạo diễn với hình tượng người cha và nước Mỹ, nhưng phạm vi của ông không bị giới hạn bởi sự đơn giản hay hoài cổ. Ông nhìn xã hội theo một khuôn khổ và hệ thống, cả thế giới kinh doanh và phong trào tự do yêu thương cũng vậy. Thật vui khi thấy Frank Abagnale trốn tránh những điều này, nhưng câu chuyện này khiến ta có thể nhìn nó theo một cách đẹp đẽ hơn nếu như ta muốn – câu chuyện về một đứa trẻ lạc lối, đấu tranh để trở thành người lương thiện. Đây là một trong những tác phẩm trung thực nhất của Spielberg với những dấu ấn vô cùng chân thật. Câu chuyện này phải dựa trên thực tế, bởi vì ai có thể bịa ra chuyện như vậy chứ?

Người dịch: Long Hwarang
Nguồn: Medium.com

Đọc toàn bộ series “Tua Phim” tại đây.

• Following (1998) – bộ phim đầu tay ấn tượng của Christopher Nolan
• “Kubo and The Two Strings”: Khi công nghệ thời đại giúp stop-motion tồn tại
• Mise en Scene là gì và cách bậc thầy Wes Anderson sử dụng nó